Van kerkpad tot hogesnelheidslijn: de Historische Wegenatlas NL laat zien in welke bochten we ons wringen om van a naar b te komen.
In de King Atlas van 1950 was een ‘verkeerskaart’ van Nederland opgenomen. Opmerkelijk genoeg stond er geen enkele autoweg op aangegeven. Kennelijk verstond men indertijd onder ‘verkeer’ wat anders. Het eerste Nederlandsch Wegen-Congres vond niettemin al in 1920 plaats, een gezamenlijk initiatief van de ANWB en het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI).
Eeuwenlang vormden vaarwegen de voornaamste verbindingen in ons land. In de negentiende eeuw kwamen daar de spoorwegen bij. Doordat we dankzij de trein ineens overal relatief vlot konden komen, werd Nederland echt een ‘land’, betogen auteurs Martin Berendse en Paul Brood: het ontstaan van een samenhangend verkeersnetwerk smeedde de delen van het grondgebied tot een eenheid.
Waar een wil is, komt een weg
In dat smeedwerk speelden ingenieurs een hoofdrol, blijkt uit elk van de hoofdstukjes van de Historische Wegenatlas NL. Ze ontwierpen kanalen voor de binnenvaart, tekenden spoorwegen op een lege landkaart, rekenden aan bruggen en bleven voortdurend innoveren: van een overtoom om schepen over een dijk te trekken tot fly-overs die snelwegverkeer in staat stellen ook op knooppunten ongehinderd door te razen.
Zeker na de Tweede Wereldoorlog groeide de bevolking hard en omdat we steeds minder honkvast werden, groeide ook de behoefte aan vervoer. Of dat allemaal altijd paste? Ach, stellen de auteurs: waar een wil is, komt een weg.
Net als in hun vier eerdere Historische Atlas NL-delen hebben Berendse en Brood weer talloze parels weten op te vissen uit de archieven: van de prachtigste oude kaarten tot foto’s van het in ieder geval door mij compleet vergeten Lovers Rail, dat in de jaren negentig tevergeefs probeerde de concurrentie aan te gaan met NS.
Het laatste hoofdstuk beschrijft de hogesnelheidslijn naar Parijs en Londen. Dat de HSL-Oost van Amsterdam via Utrecht en Arnhem naar Duitsland is afgeblazen, is jammer. Het voorgestelde tracé was identiek aan de Rhijnspoorweg zoals koning Willem I die al in gedachten had.
Historische Wegenatlas NL. Nederland in beweging
Martin Berendse en Paul Brood
224 Blz. | € 39,95
Afbeelding: Het Rhedense veer, met op de IJssel (onder) een veeraak en op de Arnhemse weg (rechtsboven) een postkoets getrokken door drie paarden (1790). Gelders Archief, Arnhem
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.