Hoe zal de geschiedenis oordelen over Elon Musk, vraagt columnist Rudy van Belkom zich af. 


Er was eens een zeer vermogende onder­nemer die zijn miljoenen in een breed scala aan innovatieve technieken en toepassingen investeerde. Zijn innovaties moesten bij­dragen aan een betere wereld. Een wereld waarin elektrische auto’s de norm zijn, waarin microchips hersenziekten genezen en hyper­loops langeafstandsreizen verduurzamen. 

De visie van deze gewaagde ondernemer beperkte zich niet tot de grenzen van de ­wereld. Nee, hij was ervan overtuigd dat een multiplanetair leven de enige oplossing zou zijn voor het bedreigde voortbestaan van de mens op aarde. Hij werkte daarom aan ruimtereizen naar Mars om aldaar een kolonie te kunnen stichten. 

Zijn innovaties vormden de basis voor eerder ondenkbare vormen van vooruitgang en spoorden andere wetenschappers en ondernemers aan om nog innovatiever te zijn. Nog groter te denken.

Elon Musk is inmiddels zo vermogend dat hij zijn jeugdfantasieën daadwerkelijk kan waarmaken

Maar deze ondernemer was ook controversieel. Hij ging zich steeds meer met de politiek bemoeien. Want wie invloed heeft, wil zijn invloed benutten én behouden. Zo spekte hij de kas van verschillende ­politieke partijen en schakelde hij communicatiesystemen uit in tijden van oorlog. Zijn persoonlijkheid werd gekenmerkt als obsessief en maniakaal. 

Het moge duidelijk zijn dat het hier niet om een fictief karakter gaat, maar om Elon Musk, die zijn eigen sprookjes tot uitvoering brengt. Hij is inmiddels zo vermogend dat hij zijn jeugdfantasieën daadwerkelijk kan waarmaken. 

Het is overduidelijk dat zijn visie om van de mens een multiplanetair ras te maken overeenkomsten heeft met de Foundation-boekenreeks van sciencefiction­schrijver Isaac Asimov. Een verhaallijn die over het Eerste Galactische Keizerrijk gaat, zo’n vijftigduizend jaar in onze toekomst. De hoofdpersoon ontdekt dat het keizerrijk ten onder zal gaan en dat er eerst dertigduizend jaar chaos zal heersen voordat er een Tweede ­Galactisch Imperium ontstaat. Om die periode te verkorten sticht de hoofdpersoon twee geleerdenkolonies, oftewel ­foundations.

Filantropische held of maniakale schurk

Gaat er al een belletje rinkelen? Ook de naam­geving van zijn SpaceX-raketten (Falcon) en ruimteschepen (Dragon) maken zijn voorliefde voor sciencefiction duidelijk. Ze zijn ontleend aan Star Wars-films. 

De vraag is hoe we over pakweg honderd jaar op Musk terugkijken. Als een ­filantropische held die ons naar een betere toekomst heeft geleid of als maniakale schurk die zijn waanbeelden tegen elke prijs aan ons heeft opgedrongen? Linksom of rechtsom is het vrijwel onmogelijk om zijn invloed te negeren. 

Columnist Rudy van Belkom. 

En Musk is niet de ­enige vermogende ondernemer met een dwingende visie op onze toekomst. Ook Jeff Bezos (Amazon) en Richard Branson (Virgin) investeren fors in zaken als ruimtevaart. De opkomst van deze invloedrijke ondernemers roept de vraag op hoe we ons tot dergelijke krachten moeten verhouden. Hoe zien we de balans tussen markt­werking en regulering? En tussen welvaart en welzijn?

Technologie houdt geen rekening met landsgrenzen, terwijl publieke waarden veelal cultureel bepaald zijn. In hoeverre kunnen en willen we toestaan dat commerciële magnaten aan de knoppen van onze ge­zamenlijk toekomst draaien? Of hebben we durfallen als Musk juist nodig om verder te komen?

Hiervoor is het van belang om als samenleving consensus te vinden over wat we onderaan de streep als vooruitgang zien. Mijn voorstel is om niet te lang te wachten met dit gesprek.


Tekst: Rudy van Belkom is directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT). Dit is zijn eerste column voor De Ingenieur.
Foto helemaal boven: Depositphotos