Amsterdam breekt zich al bijna twee eeuwen het hoofd over een brug over het IJ. Dagelijks zijn meer dan zestigduizend voetgangers en fietsers – oftewel 21 miljoen per jaar – veroordeeld tot een oversteek met trage ponten. Wie hackt de impasse? Auteur Bas Kok daagt de ingenieurs uit: kom met een ontwerp dat zó goed is dat niemand ertegen bezwaar kan hebben!
Sinds begin negentiende eeuw zijn de meest vooraanstaande ingenieurs ermee bezig: een brug over het IJ. Honderden ontwerpen passeerden de revue. Alleen al de afgelopen vijf jaar zijn meer dan honderd voorstellen ingediend die geen van alle in aanbouw zijn genomen. De gemeente Amsterdam droeg in het kader van het project Sprong over het IJ uiteindelijk vijf varianten aan. Rijkswaterstaat verwierp ze een voor een. Sinds kort is de kwestie dus weer terug bij af. Een bemiddelingscommissie onder leiding van de Belgische hoogleraar Alexander d’ Hooghe moet de impasse vlot trekken.
Brug zonder weerstand
Met het opstarten van een mediationtraject, wordt impliciet gezegd dat de brugkwestie niet langer technisch, maar juist sociaal-politiek van aard is. Wordt de ingenieur in deze kwestie terecht buitenspel gezet? Natuurlijk kan het zijn dat de oorzaak van de impasse niets meer met techniek van doen heeft. Maar kan de oplossing van deze politiek-maatschappelijke impasse niet bij uitstek worden gevonden door een ingenieur? Is een zeer inventief technisch ontwerp niet hét middel om alle politieke en sociale bezwaren weg te nemen? Het moet dan wel een wonderontwerp zijn dat aan alle bedenkingen tegemoetkomt.
Ik daag ingenieurs uit om deze ‘weerstandsloze’ brug te ontwerpen. In dit geval bedoel ik weerstand niet in de natuurkundige, maar in de politiek-sociale zin. Kenmerkend voor de brug over het IJ is dat elk ontwerp sowieso wordt afgewezen, ongeacht de technische kwaliteiten. In het verleden was de breedte van het IJ soms het bezwaar. Maar toen de meest recente voorstellen van de gemeente zich focusten op het Java-eiland – met ruim tweehonderd meter het smalste stuk van de oversteek – was de reden van afwijzing juist dat het IJ er te smal is. Hetzelfde geldt voor de hoogte van de brug. Vele ontwerpen van zeer hoge bruggen stuiten steevast op het bezwaar dat deze te hoog zijn. De vele ontwerpen van lagere, beweegbare bruggen ketsen af omdat ze te laag zijn en vaak open moeten.
Eeuwige roem
De vicieuze cirkel van afwijzingen maakt de opgave ongrijpbaar. Als schot voor de boeg verwijs ik graag naar de website Sprong over het IJ waar een aantal van de jongste ontwerpen is opgenomen. Bruggen, tunnels en combinaties van beiden. Hoog en laag. Bruggen met diverse beweegbare gedeelten. Maar er moet toch een brug denkbaar zijn die alle tegenstanders de wind uit de zeilen neemt? Waartegen je simpelweg niet met goed fatsoen bezwaar kunt hebben? Aan de andere kant: álles is geprobeerd.
Of... misschien toch niet helemaal alles. Opmerkelijk genoeg is in de geschiedenis van bijna twee eeuwen brug over het IJ één oplossing nooit ingediend: een tijdelijke brug. Oké, tijdens de Tweede Wereldoorlog is het IJ overdwars dichtgemaakt met een keten van veerponten. Maar dat was geen serieus ontwerp voor een tijdelijke brug. Juist een ingenieuze tijdelijke brug of een serie van tijdelijke bruggen acht ik kansrijk. Deze hoeft aan minder eisen te voldoen. Vergelijk het met het negentiende-eeuwse Parijs waar Baron Haussman een overzichtelijke stad ontwierp waar de bouwwerken beperkte hoogten kenden – zo’n vijf etages. Gustav Eiffel en zijn ingenieurs wilden een toren die deze maximumhoogte tartte. Ze verzonnen een list. De Eiffeltoren werd, ondanks een grote tegenpetitie en veel protest, toch gebouwd. Hij is alleen goedgekeurd omdat het een tijdelijk object zou zijn (maximaal twintig jaar).
Ingenieurs van Nederland, maak je onsterfelijk en ontwerp de beroemdste brug van Nederland. Je enige kans op eeuwige roem is als je hem demontabel, tijdelijk en extreem indrukwekkend maakt.
Auteur Bas Kok is een van de initiatiefnemers van de lobbygroep Brug over het IJ, tevens auteur van Oerknal aan het IJ en Metromorfose.
Illustratie: Artist impression van een mogelijke brug over het IJ. Het ontwerp is gemaakt door Joost Vorstenbosch, André Langenberg en Harvey Otten in samenwerking met Witteveen+Bos. De visual is van DML Studio.
MEER LEZEN OVER DE STAD?
Het aprilnummer van De Ingenieur staat in het teken van het thema STAD. Koop de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25 % - een digitaal jaarabonnement van twaalf nummers voor € 69,-.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.