Morgen wordt de nieuwe hoogwatergeul voor de IJssel bij Veessen-Wapenveld officieel in gebruik genomen. De geul loopt door bestaande uiterwaarden en zorgt dat het water bij de dorpen en steden die stroomopwaarts langs de rivier liggen flink lager komt te staan.
De hoogwatergeul laat de IJssel sneller afstromen naar het IJsselmeer. Bij het dorp Veessen maakt de rivier een nauwe bocht die werkt als een flessenhals, de hoogwatergeul snijdt die bocht af. Het effect is dat bij Veessen de waterstand met 71 cm omlaag gaat, en meer stroomopwaarts, bij Deventer, met 20 cm daalt.
Lagere waterstanden
De aanleg van de hoogwatergeul is onderdeel van het omvangrijke Ruimte voor de Rivier-programma dat is opgezet na de hoge rivierwaterstanden van midden jaren negentig. Tal van dorpen liepen toen onder water, een deel van de Betuwe werd geëvacueerd, in Kampen en Deventer kwam het water over de kademuren. Door de rivier meer ruimte te geven komt het water minder hoog, zo was de leidende gedachte achter het Ruimte voor de Rivier-programma. Rivierdijken worden dan minder belast en het water dringt minder gauw dorpen en steden binnen.
De hoogwatergeul is alleen bedoeld voor hoge waterstanden. Zou de geul altijd in werking zijn, dan kiest het rivierwater die weg en komt de IJssel in zijn oorspronkelijke bedding veel te laag te staan voor de scheepvaart. De hoogwatergeul gaat werken als de waterstand bij de inlaat hoger is dan 5,65 m boven NAP, vergelijkbaar met de waterstand in 1995. De uitlaat, zo’n 10 km verderop, ligt 4,20 m boven NAP. De waterniveaus zijn zo gekozen dat de geul statistisch gezien eens in de honderd jaar in werking treedt.
Moeizaam overleg
Over de hoogwatergeul is in het gebied veel te doen geweest. In een eerder interview met De Ingenieur beschreef de toenmalige programmadirecteur Ingwer de Boer van het Ruimte voor de Rivier-programma het project als het meest taaie. Het overleg met de boeren verliep uiterst moeizaam. ‘Er zit daar veel oud zeer; de boeren geloven de overheid domweg niet’, aldus De Boer. De uiterwaarden worden gebruikt voor de landbouw, en in het gebied dat bestemd is als hoogwatergeul liggen verschillende boerderijen. Uiteindelijk werd er een oplossing gevonden door het werk aan de hoogwatergeul te combineren met agrarische herstructurering in een groter gebied. Wanneer er in de geul geen water staat, wordt die gebruikt als weidegrond en vogelgebied. Uiteindelijk zijn negen bedrijven en vijf woningen gesloopt.
Inlaatwerk
Bij de plaatsing van de dijken aan weerzijden van de geul - het is in feite een kanaal dat meestal droog staat - is zo veel mogelijk aangesloten bij de bestaande gradiënten in het gebied. Aan de ene kant ligt de nieuwe dijk langs een bestaande sloot, aan de andere kant volgt de dijk de oude oeverwallen. De geul varieert in breedte tussen de 550 en 1500 m.
Het inlaatwerk bij Veessen is 800 m breed en voorzien van 62 kleppen. ‘Bereikt de IJssel zijn hoge waterstand, dan gaan de kleppen omhoog, zodat overtollig water de hoogwatergeul in stroomt’, zo legt projectleider Toine Tillemans uit. Dat gebeurt in fasen: eerst gaan dertien kleppen open waarachter de bodem is versterkt met beton, zodat het binnenstromende water de bodem niet uitschuurt. Staat het water in de geul, dan gaan de overige kleppen open. ‘We willen niet dat er achter de inlaat en kolkende rivier ontstaat.’
Oefenen
De kleppen worden omhoog getrokken met hydraulische cilinders. Om vandalisme te voorkomen liggen die normaliter in een loods opgeslagen. ‘Komt het hoogwater, dan plaatsen we de cilinders en rijdt er over het regelwerk een Powerpack, een hydralische unit die de cilinders bedient.’ Anders dan stormen zijn hoge rivierwaterstanden goed te voorspellen, vaak al vijf dagen van te voren. ‘We hebben dan tijd genoeg om het regelwerk bedrijfsklaar te maken.’
Tillemans voorziet dat er regelmatig zal worden geoefend met de inlaat. ‘Op die manier zorgen we ervoor dat de mensen van het waterschap altijd weten wat ze moeten doen wanneer de nood aan de man is.’
Openingsfoto: het inlaatwerk met de kleppen in ruststand.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.
