Hoe zetten we de fiets centraal?

Fietsen is gezond, goedkoop en groen. De EU heeft 2024 daarom uitgeroepen tot Jaar van de Fiets. Ingenieursbureaus staan in de rij om steden opnieuw in te richten - ditmaal met de fiets als uitgangspunt.

Fietsgekte in de grote stad is een wonderlijk verschijnsel. De grotestadsfietser van vandaag kan kiezen uit een wildgroei aan langzame en snelle varianten: ouderwetse omafietsen, driewielers, e-bikes, fatbikes, speedpedelecs, cargobikes, skateboards, scootmobiels en stille stepjes.

Hoe verschillend ze ook zijn, ze leggen allemaal een beslag op de schaarse ruimte en dat gaat nogal eens gepaard met agressief gedrag. Het fietspad is van niemand; iedereen claimt er het recht zichzelf te zijn. Er wordt geraced en getreuzeld, gezoend en gescholden, handsfree gebeld en muziek geluisterd. Al fietsend worden zelfs (verboden of niet) filmpjes bekeken, berichten gestuurd en salontafels vervoerd. Maar in één ding zijn alle fietsers gelijk: ze willen van A naar B.

Gevecht om beschikbare ruimte

Hoe het fietsverkeer zich de komende jaren gaat ontwikkelen, is voer voor verkeerskundigen, gebiedsontwikkelaars en stadsplanologen. Het zal beslist uitdraaien op een gevecht om de beperkt beschikbare ruimte. Alleen al in Zuid-Holland zijn honderdvijftigduizend nieuwbouwwoningen nodig tot 2030 en moeten er tussen 2030 en 2040 nog eens zestigduizend bij komen, een aanzienlijk deel in de grote steden.

Méér fietsverkeer wordt als een van de oplossingen gezien om de stedelijke verdichting het hoofd te bieden: er is eenvoudigweg geen (parkeer)plek meer voor anderhalve auto per woning. Steden zoeken derhalve naar manieren om de voordelen van de fiets beter te benutten.

Fietssnelwegen

De Rijksoverheid streeft ernaar dat uiterlijk eind 2024 zo’n honderdduizend extra mensen fietsend naar het werk gaan. Fietsen scheelt in de spits drukte op de snelwegen en in het openbaar vervoer. Bovendien maakt fietsen vitaal, wat fijn is voor werkgevers die het ziekteverzuim willen terugdringen.

De meeste politieke partijen hebben wel iets over fietsmobiliteit in hun partijprogramma opgenomen en het demissionaire kabinet wil bijdragen aan de bouw van een landelijk dekkend netwerk van brede fietssnelwegen met een minimum aan gelijkvloerse kruisingen met gemotoriseerd verkeer. Er ligt nu 750 kilometer aan fietssnelwegen, met name rond de provinciehoofdsteden.

Telslangen, ontvlechting, fietsketting

Tot 2030 moet daar volgens de Fietsersbond 1.392 kilometer bij komen. In totaal investeert de Rijksoverheid 345 miljoen euro in fietsinfrastructuur. Ook provincies en gemeenten dragen bij.

Voor ingenieursbureaus brengt dat nieuwe kansen met zich mee. Zo’n beetje alle grote bureaus en bouwers denken na over slimme oplossingen. Antea Group verzamelt met telslangen, detectielussen, camera’s, radarsystemen, passantentellers, beeldsensoren, drones en gps-trackers zo veel mogelijk data om het verkeer te stroomlijnen. Movares zoekt de oplossing in meerdere richtingen: bredere fietspaden, ontvlechting van fietsstromen, het nieuwe concept Park+(E-)bike, nieuwe fietsenstallingen en een deelfietsensysteem waarbij de ‘tweede fiets’ door een deelfiets wordt vervangen. Sweco ontwikkelde onder meer de 'fietsketting'.

GIS-algoritmen

Fietsen zijn net konijnen, wordt er soms gegniffeld. Parkeer een roestige oude fiets ‘voor de eeuwigheid’ en binnen de kortste keren staan er twee. Vooral voor de drukke binnensteden met weinig ruimte is dat een probleem.

Beter en slimmer fietsparkeren kan een hoop ergernis voorkomen. Van vernieuwende concepten voor fietsparkeren wordt daarom serieus werk gemaakt. Rondom station Utrecht Centraal worden de komende jaren vijf nieuwe transferia gebouwd (met meerdere verdiepingen) voor 33.000 fietsen. Ook dat wordt nog een gordiaanse knoop want in de spits krioelen fietsers, voetgangers en automobilisten door elkaar heen op een piepklein stukje Utrecht. Movares maakt simulaties van deze stromen om de routes te optimaliseren.