Russische onderzoekers bouwden een wiskundige simulatie van propaganda-oorlogen in de media. Door zo realistisch mogelijk het menselijk gedrag te modelleren, ontdekten ze de gevolgen van propaganda op de meningsvorming. Het onderzoek duidt mogelijk het verloop van een aantal verkiezingen, waarbij de Russische overheid propaganda gebruikte om groepen tegen elkaar op te zetten.

De wiskundigen van het Moscow Instituut voor Natuurkunde en Technologie (ŠœŠ¾ŃŠŗŠ¾Š²ŃŠŗŠøŠ¹ Š¤ŠøŠ·ŠøŠŗŠ¾-Š¢ŠµŃ…Š½ŠøчŠµŃŠŗŠøŠ¹ ŠøŠ½ŃŃ‚Šøтут) bouwden het model op aan de hand van de kennis die ze hebben over mensen. Eerdere modellen stelden de mens vaak voor als een rationeel wezen: hij of zij zou altijd de kant kiezen die hem/haar het meeste voordeel opleverde. Zo zitten mensen echter niet in elkaar; zeker qua mediagebruik en meningsvorming is er een heleboel irrationeel gedrag.

Het modelleren van irrationeel gedrag is niet eenvoudig. De onderzoekers bouwden allerlei 'verstoorders' in hun model. Onder andere specifieke eigenschappen van bepaalde subgroepen (in een voorbeeld: mensen die illegaal downloaden zijn eerder pro-piraterij dan anderen), de neiging om dingen snel te vergeten en het effect van intense mediaberichten. Bij onderzoekers is bekend dat berichten die emotie oproepen een groter effect hebben (lees: 'Zijn social media-bots gevaarlijk?'): ze worden meer gedeeld op social media en blijven langer hangen in het geheugen. Dergelijke info zit allemaal in het model.

 

Korte termijn

Vervolgens gingen de onderzoekers aan de slag: ze bootsten een scenario na waarin twee partijen lijnrecht tegenover elkaar staan. Eén van de partijen verspreidt korte tijd propaganda via de (sociale) media. Zorgt dat ervoor dat die partij ook de meeste aanhangers heeft en dus de discussie 'wint'?

Het blijkt tegen te vallen. Kortstondige propaganda heeft nauwelijks effect, omdat mensen te snel vergeten. Als er regelmatig een nieuw bericht langskomt, helpt het niet om een dag lang iets te verspreiden, want een dag later dringt het nieuwe bericht zich op de voorgrond. Alleen langdurige acties zorgen voor een merkbaar effect in de publieke overtuiging.

 

Videogames

De onderzoekers pasten het model toe op een promotiecampagne van een videospelletjesmaker. Die wilde het publiek overtuigen het spel te kopen vóór het illegaal op internet was te vinden. Dankzij het model wist de spelletjesmaker precies wanneer en hoe vaak hij reclame moest verspreiden om een groot deel van de Russische consumenten te overtuigen het spel aan te schaffen.

Hoe nauwkeurig het model is kunnen de onderzoekers nog niet zeggen - daarvoor is er te weinig praktijkonderzoek gedaan. Ze geven wel aan dat er één groot nadeel is: in de simulatie kunnen mensen niet van partij wisselen. Ze kunnen alleen aan het begin een kant kiezen en blijven vervolgens in dat kamp. In tijden van polarisatie is dat onrealistisch; mensen die eerst in het midden van één van de twee overtuigingen zitten, kunnen overspringen als ze vinden dat de door hen gekozen kant te extreem wordt. De onderzoekers willen dat mechanisme nu snel in hun model inbouwen.

 

Verkiezingen

Dit Russische onderzoek komt op een moment dat Russische partijen ervan worden verdacht stelselmatig en langdurig propaganda te verspreiden via (sociale) media. Naar verluid zagen bijna 150 miljoen Amerikanen berichten verspreid door één enkele nepnieuwsfabriek in Sint-Petersburg. Het is niet moeilijk in te zien hoe een model als dit nuttig kan zijn om propaganda te verspreiden. Met een druk op de knop weet je precies naar wie je wanneer welke berichten moet sturen om ze maximaal te beïnvloeden. Er is vooralsnog geen aanwijzing dat de Russen dit model gebruikten.

Beeld: Frederick Burr Opper