Twee jaar geleden buitelden programmeurs en financiële instellingen over elkaar heen om ‘iets met blockchain’ te gaan doen. Inmiddels neemt de hype wat af en lijkt de technologie, heel langzaam, zijn belofte waar te gaan maken. ‘Vergelijk het met de eerste jaren van het internet.’

Een paar jaar geleden was de term blockchain genoeg om mensen in de financiële wereld veelbetekenend met hun ogen te laten rollen. Meer efficiëntie, grote besparingen, minder fraude; de belofte die de technologie in zich draagt, leek groot (lees: 'Het einde van de banken?'). Er hing in die tijd een sfeertje van hoge verwachtingen, maar ook een gevoel van ‘eerst zien, dan geloven’.

Dat hypesfeertje is nog niet helemaal weg, maar op een recente blockchain-conferentie in Den Haag bleek dat verschillende bedrijven de handschoen inmiddels hebben opgepakt en al echt toepassingen bouwen. Zo experimenteert een start-up met kleine blockchains om op Schiphol een deel van de bagagestromen te regelen. Een spin-out van de TU Delft is van plan blockchains te gebruiken voor de handel tussen kleinschalige energieleveranciers: coöperaties en burgers met zonnepanelen. En in Groningen krijgen inwoners met lagere inkomens een Stadjerspas, die korting geeft op diverse activiteiten en producten, die draait op een blockchain. En dat zijn nog de kleinere projecten dicht bij huis.
 

Voedsel verdelen

Ook in de rest van de wereld komt blockchain van de grond. Een mooi voorbeeld van een werkende blockchain vinden we bij het World Food Programme (WFP) van de Verenigde Naties. Dat programma houdt zich bezig met het verspreiden van voedsel onder kwetsbare groepen, vooral vluchtelingen. Jaarlijks helpt de organisatie zo’n 80 miljoen mensen in tachtig landen. Daarvan kregen afgelopen jaar circa 14 miljoen mensen geld om voedsel te kopen, in totaal bijna 900 miljoen dollar (760 miljoen euro).
 

Irisscan

Lange tijd ging dat in de vorm van contant geld. Daarmee kon een vluchteling in een winkel in zijn buurt boodschappen kopen. Sinds een paar jaar werkt het WFP met digitale vouchers waarmee een vluchteling kan afrekenen. Die hoeft dan niet meer met cash naar de winkel te gaan, met alle risico’s van dien. Wanneer hij als vluchteling geregistreerd staat in een database, kan hij zich in de winkel identificeren met een irisscan en vervolgens met zijn saldo producten kopen.

In dit scenario is voor het afwikkelen van de daadwerkelijke betalingen nog een bank nodig. Sinds mei van dit jaar draait in Jordanië echter een proefproject met tienduizend Syrische vluchtelingen die hun boodschappen op een vergelijkbare manier doen, met dat verschil dat er op de achtergrond een functionerende blockchain draait. Vluchtelingen die daar recht op hebben, worden in deze blockchain geregistreerd met een eigen digitale portemonnee. Ze gaan naar een winkel om boodschappen te doen, komen bij de kassa en worden weer herkend door de irisscan. Het systeem checkt vervolgens of deze persoon genoeg saldo heeft. Als dat het geval is, wordt de betaling toegevoegd als blok in de blockchain. Het WFP bekijkt elke maand de reeks blokken en rekent af met de winkeliers.
 

Besparen op kosten

‘Zowel voor de vluchteling als voor de winkelier verandert er dus niets. Maar wij besparen op bankkosten; geld dat we aan onze primaire doelen kunnen besteden’, zegt Robert Opp MSc, directeur Innovation and Change Management van het WFP. ‘Verder delen we geen gegevens over vluchtelingen meer met een bank. Die privacy kan, juist voor een vluchteling, cruciaal zijn.’

Maar waarom is voor dit doel een blockchain nodig? Voldoet een database met voldoende encryptie dan niet? ‘Behalve de duidelijke voordelen die Robert al noemde, willen we ook graag een systeem waarmee we op termijn goed kunnen samenwerken met andere humanitaire organisaties’, vertelt Jamie Green, projectmanager bij de Innovation Accelerator van het WFP. ‘Het ontbreken van die interoperabiliteit heeft samenwerking in het verleden wel in de weg gezeten.’

In De Ingenieur van november staat het volledige verhaal over nuttige toepassingen van blockchain. Het nummer is hier te koop.


Openingsbeeld Bewoner van een vluchtelingenkamp in Jordanië doet boodschappen en identificeert zich met een irisscan. De betaling verloopt via een blockchain. Foto Mohammad Batah