ASML was aanvankelijk vooral een succesvol technologiebedrijf uit Veldhoven, maar groeide uit tot een geopolitieke factor van betekenis. Journalist Marc Hijink schreef er een boeiend boek over.

 

Het boek Focus. De wereld van ASML, dat eind oktober verscheen met als ondertitel Het machtsspel om de meest complexe machine op aarde, vertelt het onwaarschijnlijke verhaal over het ontstaan van een Nederlands bedrijf dat met hoogtechnologisch pionierswerk de wereld veroverde.

Het gaat over hoe een stel nerds in de jaren tachtig door het grote Philips op een zijspoor werd gezet met hun ideeën over een lithografiemachine. En hoe daaruit wonder boven wonder tóch een goed draaiend bedrijf ontstond, dat de concurrentie aanging met conglomeraten in Japan en de Verenigde Staten. Hoe datzelfde bedrijf zijn technologie doorontwikkelde en de Canons en Nikons zelfs ver voorbijging. Hoe de grootste chipfabriek ter wereld in Taiwan meeliftte op de lithografietechnieken uit Veldhoven en hoe hierdoor in de meest uiteenlopende apparaten die overal ter wereld over de toonbank gaan, wel een chip zit waarvan de geleidende schakelingen zijn afgebeeld met een ASML-machine.

En hoe ASML nu een pion is geworden in een geopolitiek schaakspel tussen de Verenigde Staten, China en Europa.
 

Openheid

Auteur van het boek is Marc Hijink, technologieredacteur bij de krant NRC. Hij volgt ASML al jaren en sprak voor zijn boek iedereen die ertoe doet. ASML krijgt credits voor de openheid, want Hijink kreeg ook de hoogste bestuurders te spreken voor zijn NRC-artikelen en dit boek.

De lastige perioden in het bestaan van ASML zijn ook beschreven, evenals de onorthodoxe, dominante managementstijl van opperingenieur Martin van den Brink. Met talloze anekdotes laat Hijink zien dat nieuwe ASML’ers erg aan zijn aanpak moesten wennen, maar dat het bedrijf zonder de inzichten en de vasthoudendheid van Van den Brink lang niet zo succesvol zou zijn geweest.
 

Bewondering

Wat overheerst bij lezen van Focus is toch bewondering voor wat de mensen van ASML voor elkaar hebben gekregen. In de historie van het bedrijf zijn meerdere momenten aan te wijzen waarop een uitdaging waarvoor de ingenieurs stonden simpelweg te groot leek. Beste voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van de EUV-machine, waarbij EUV staat voor extreme ultraviolet.

Voor fijnere structuren is licht met een kortere golflengte nodig, maar hoe dat voor elkaar te boksen is, bleek extreem lastig. En exotisch: een druppeltje tin van dertig micrometer doorsnede met een krachtige laser laten exploderen. Bij dat proces ontstaat plasma dat het gewenste uv-licht uitstraalt.

Klinkt dat op papier al als onmogelijke sciencefiction, de praktische uitvoering is welbeschouwd al helemaal niet te doen. Maar ASML dééd het wel. Hoe dat precies ging, heeft Hijink knap beschreven. 
 

Waterscheiding

Een waterscheiding in de geschiedenis van ASML is ook in het boek terug te lezen. In de begintijd is het bedrijf alleen maar bezig met de finesses van de technologie. Hoe krijgen we een nóg weer betere machine voor elkaar, hoe stellen we met onze volgende lithografiestap de chipfabrikanten in staat om de Wet van Moore bij te blijven benen? Hoe krijgen we een nieuwe machine zo snel mogelijk aan de praat bij een klant?

Maar op een bepaald moment wordt duidelijk dat ASML’s machines een cruciaal element zijn in het produceren van de ingewikkeldste (lees: krachtigste) computerchips. En chips zitten ook in wapens en worden ook gebruik voor artificial intelligence (AI), allebei zaken die bij oorlogsvoering kunnen worden gebruikt.

De Verenigde Staten willen niet dat de meest geavanceerde ASML-apparaten aan China worden verkocht. Dan zouden ingenieurs daar de Veldhovense machines uit elkaar kunnen schroeven en namaken, zo is de angst. Amerika begint achter de schermen druk op Nederland uit te oefenen. Daarmee is ASML een pion op het geopolitieke wereld toneel geworden. Dat is op zijn zachtst gezegd even wennen voor de bazen van het bedrijf.

Met Focus biedt Hijink, behalve een boeiende bedrijfsbiografie van ASML, ook een lezenswaardige les over de vermenging van technologie en geopolitieke belangen. Een Engelstalige versie is in de maak.
 

Focus. De wereld van ASML
Marc Hijink
320 Blz.
€ 24,99
e-boek € 12,99


Openingsfoto: de ASML-campus in Veldhoven. Foto ASML