Met de auto naar Parijs
Een bizarre autorace markeert het begin van de moderne, door technologie bepaalde wereld, betoogt Kassia St Clair in Van Peking naar Parijs.
Juni 1907. Een bont gezelschap aan westerlingen maakt zich in de Chinese hoofdstad Peking klaar voor vertrek. Een telg van de adellijke Italiaanse familie Borghese, een Zuid-Franse monteur, een zwendelaar uit Bourgondië: ze staan op het punt van start te gaan in een onmogelijke autorace over twee continenten.
De Britse Kassia St Clair, die eerder schreef over textiel (De gouden draad, 2019) en kleuren (Het geheime leven van kleuren, 2020), verdiepte zich voor Van Peking naar Parijs in het waargebeurde verhaal van een bizarre autotocht langs vijf hoofdsteden op twee continenten over veertienduizend nagenoeg volledig onverharde kilometers.
De race kwam uit de koker van een Franse krant. Waar vier jaar eerder L’Auto de Ronde van Frankrijk had bedacht, om in de nieuwsarme zomer van een constante stroom wielernieuws te zijn verzekerd, daar opperde in januari 1907 Le Matin het idee van een autorally, bedoeld om te laten zien waartoe automobielen in staat zouden zijn. Voorheen hadden er al wel races plaatsgevonden, maar altijd op ‘zorgvuldig geselecteerde circuitjes’.
Geen concessies aan de middelmaat
Een belediging voor het potentieel van de technologie, vond de krant. ‘De vooruitgang mag geen concessies doen aan de middelmatigheid’: wat de auto nodig had om het twijfelend publiek voor zich te winnen, was een demonstratie dat je ‘met een automobiel alles kunt doen en overal kunt komen. Overal, ja, werkelijk, overal.’ Gevolgd door de oproep, vetgedrukt: Is er iemand, of zijn er misschien meer mensen, die de uitdaging aandurft om deze zomer per automobiel van Parijs naar Peking te rijden?
Er volgden tientallen aanmeldingen, maar toen het eenmaal zover was, verschenen slechts vijf teams van hooguit drie man aan de start. Een van de teams reed met een Contal Mototri van Italiaanse makelij: klein, zes pk, met één wiel achter voor de aandrijving en wijd uit elkaar staande voorwielen om mee te sturen via twee lange stangen. Het team had vast een oefenritje gemaakt op de Mont Ventoux. Op een foto is te zien hoe chauffeur en voorop zittende bijrijder in een bocht ver uit het voertuig moesten buigen, om omslaan te voorkomen.
Dwars door de Oeral
Een ander team had een Spyker weten af te troggelen van de Nederlandse fabrikant. De koetsvormige wagen beschikte over vijftien pk, maar de betrouwbaarheid liet te wensen over. Dat gold ook voor de twee Dion Boutons (tien pk), die gezamenlijk optrokken en kozen voor een steile route dwars door de Oeral. De sterkste en betrouwbaarste auto was de Itala (veertig pk) van de Italiaanse prins Scipione Borghese.
De autotechniek stond nog in de kinderschoenen en van enige infrastructuur was nog nauwelijks sprake. De chauffeurs moesten hun weg kiezen over paadjes die door vee waren uitgesleten. Soms moesten ze eerst met pikhouwelen stenen wegbikken alvorens ze verder konden. Voor ongeveer alle hulp waren ze aangewezen op omwonenden, voor zover die er waren. De organisatie had slechts op enkele plaatsen langs de route een voorraadje benzine laten neerzetten.
Ook waterwegen vormden een uitdaging. Een gammel bruggetje bezweek onder het gewicht van de zware Itala. Een paar uur later was de in het water belande auto gerepareerd, de brug hersteld en kon de prins goedgeluimd de rit hervatten.
Symbool van de vooruitgang
Met de Contal Mototri liep het slechter af. Het team raakte in Peking al verdwaald – van het edele voornemen van de teams om bij elkaar te blijven was direct na het startschot al niets meer over. De Gobiwoestijn bleek daarna een te grote horde.
Wie St Clairs boek net als ik ademloos heeft gelezen, zal met mij van mening zijn dat het niets minder dan een wonder is dat de andere vier teams de finish wél wisten te halen. De auto werd zo in een klap een symbool van de vooruitgang. Hoofdstukken over de race wisselt St Clair steeds af met uitgebreide uitleg over maatschappelijke ontwikkelingen: van de positie van China in de wereld tot Rusland tussen twee revoluties en van vrouwen achter het stuur tot communicatiemiddelen, veiligheid en de volledig op automobilisten georiënteerde inrichting van onze steden.
Uiterst vaardig vervlecht ze zo twee races: die naar Parijs door een stelletje waaghalzen in automobielen, en die naar een nieuwe wereld waarin technologie een hoofdrol zal spelen.
Van Peking naar Parijs. De autorace die de twintigste eeuw in de hoogste versnelling zette
Kassia St Clair
368 Blz. | € 27,99 e-boek € 16,99
Tekst: Pancras Dijk
Foto helemaal boven: In het Russische Kirov staat een sculptuur van de Itala van de Italiaanse prins Scipione Borghese's
