Diep geloof in vooruitgang

Filosoof Sebastien Valkenberg maakt een ronde langs het belangrijkste technologieonderzoek van deze tijd.

In het onlangs verschenen In het voetspoor van de vooruitgang. Over uitvindingen die de wereld gaan redden schrijft Sebastien Valkenberg optimistisch over technologie die de maatschappelijke uitdagingen kan (helpen) oplossen. Soms doet hij nog een extra schepje adoratie erbovenop. 

De filosoof en publicist maakt hiervoor een ‘grand tour langs de oplossingen van deze tijd’, aldus journalist en presentator Jort Kelder in zijn aanbeveling op de achterflap.

Reportages

Valkenberg interviewde ingenieurs op allerlei terreinen van de techniek en ging bij ze langs. De reportages die dat oplevert zijn interessant. Gebundeld in een boek geven ze een actueel en informatief overzicht van wat hedendaagse technologie allemaal voor elkaar krijgt.

Dat gaat van deep brain stimulation, waarbij kleine stroomstootjes in het brein de symptomen van depressie helpen verlichten, tot de zoektocht naar kaasmaken zonder koeien. En van de mogelijke renaissance van kernenergie tot het genetisch aanpassen van landbouwgewassen. Valkenberg maakt zich kwaad over de wettelijke hindernissen die landen hierbij opwerpen.

Filosofische kanttekeningen

Valkenberg is een goede verteller, met een eigenwijze toon en stijl. Het is prettig om naar zijn verhalen ‘te luisteren’. Als filosoof duikt hij onder in de wereld van de ingewikkelde techniek en dat is verfrissend. Als buitenstaander stelt hij de vragen die technisch geschoolden zelf misschien vergeten te stellen. Daarnaast voorziet de auteur de technische informatie van filosofische kanttekeningen, wat voor de technisch opgeleide lezer weer een eyeopener kan zijn.

Geforceerd

De opbouw van het boek is overzichtelijk en logisch: mens, natuur en klimaat, en daar valt alles onder te plaatsen. Wel doen de reportage-elementen soms geforceerd aan. Valkenberg probeert de lezer aan de hand mee te nemen door beeldend te schrijven over zijn bezoeken aan laboratoria en proefinstallaties, maar door een teveel aan minder relevante details werkt dat vaak nét niet. ‘Ik arriveer te vroeg op mijn bestemming, want dat geeft me de kans om alvast rond te kijken.’ Dat hoeven we niet te weten.

De achterflap belooft ook te veel: de lezer zou ‘een roadtrip door een zinderende tijd’ krijgen voorgeschoteld. Dat maakt het boek niet waar; het leest eerder als een verzameling artikelen, waarvoor de auteur experts en bedrijven bezoekt. Niets mis mee, maar een roadtrip is het niet.

Wonderen

Valkenberg is vol bewondering voor het werk van ingenieurs en bètawetenschappers en schroomt niet om dit in zijn taalgebruik te laten blijken. Uitvindingen ‘lijken wel wonderen’. Erkenning voor het ingenieurswerk is natuurlijk fijn, maar hier en daar gaat dat irriteren. Te veel bewondering kan overkomen  als blinde aanbidding en het is bij sommige uitvindingen maar de vraag of ze zo succesvol zijn als Valkenberg wil doen voorkomen.

Vaker een kritische opmerking

Neem het exoskelet, dat mensen met een dwarslaesie weer kan laten lopen. Dat klopt tot op zekere hoogte wel, er worden proeven mee gedaan en eenvoudige versies zijn verkrijgbaar. Maar toch zijn die robotpakken nog niet breed doorgebroken. Innovatie van exoskeletten gaat langzaam en de hoge kosten zullen ook wel iets met de aarzelende omarming van de hulppakken te maken hebben. Een keertje vaker een kritische opmerking was welkom geweest voor de geloofwaardigheid. En dat geldt op meer plekken in het boek.

Dat neemt niet weg dat het geluid van Valkenberg – leve de techniek en de ingenieurs! – van harte welkom is in deze toch wat sombere tijden. Wie dit boek leest, kan er weer een tijdje met goede moed tegenaan.

Deze recensie verscheen eerder in de editie maart 2025 van techniektijdschrift De Ingenieur. Een proefabonnement sluit je hier af.  

Openingsbeeld: man test een exoskelet uit, ondersteund door een arts. Foto: Shutterstock