Vorig jaar zagen we dat één vastgelopen schip in het Suezkanaal de handel wereldwijd kan verstoren. Volgens hoogleraar Mark van Koningsveld (TU Delft) vallen door klimaatverandering veel vaker dergelijke stremmingen te verwachten. 

Dat de uitstoot van schepen bijdraagt aan klimaatverandering, is een bekende bron van zorg. Overheden en reders nemen al maatregelen die schepen schoner moeten maken. Ook aan mijn universiteit, de TU Delft, wordt onderzoek gedaan naar verdere verduurzaming van de scheepvaart, bijvoorbeeld door de inzet van waterstof en andere energie­dragers.

Wat we vaak vergeten, is dat het effect beide kanten op werkt. Klimaatverandering op haar beurt heeft namelijk ook grote gevolgen voor de scheepvaart. Daarover maken maar weinig mensen zich zorgen, terwijl we daar de gevolgen van klimaatverandering al heel snel en stevig zullen gaan ­voelen. 

Transport over water is van groot belang voor de wereldeconomie. Zo’n 80 procent van alle wereld­wijde vracht wordt ergens in de keten over water vervoerd. Voor de aan- en ­uitvoer van goederen en grondstoffen is ons land sterk afhankelijk van het wereldwijde netwerk van vaarroutes.

 Zo’n 80 procent van alle wereld­wijde vracht wordt ergens in de keten over water vervoerd

Vorig voorjaar hebben we ervaren dat een enkel schip dat vastligt in het Suezkanaal al een enorme verstoring van dit handels­netwerk tot gevolg kan hebben. Onder­nemers kregen grondstoffen en tussenproducten niet of laat geleverd en consumenten moesten lang op hun producten wachten. 

Deze mondiale ontwrichting was het gevolg van slechts één ongelukkig gestrand schip. De klimaatcrisis heeft veel meer en veel structureler impact op waterwegen wereldwijd, en dus ook op onze economie. Als bijvoorbeeld vaarwegen ondieper worden door langdurige droogte, zoals in 2018 in Nederland het geval was, dan kan de transportcapaciteit van rivier­en soms met tientallen procenten afnemen. Andere vervoersvormen, zoals spoor en weg, hebben simpelweg niet de capaciteit deze terugval op te vangen.

Als droogte vaker gaat voorkomen en heviger wordt, zoals het VN-klimaatpanel IPCC voorspelt, dan leidt dit onherroepelijk tot hogere transportkosten en uiteindelijk hogere prijzen. Maar ook hevige regenval en sterkere stormen kunnen tot problemen leiden. Het is mijn vaste overtuiging dat we de gevolgen van dit type klimaatverandering veel eerder gaan voelen dan dat we natte voeten krijgen door zeespiegelstijging.

Klimaatverandering en de gevolgen voor havens, waterwegen en scheepvaart staan inmiddels gelukkig hoog op de onderzoeksagenda. Maar nog niet hoog genoeg op de politieke agenda. Het is zonder meer hard nodig dat we de emissies van de scheepvaart drastisch terugbrengen en toewerken naar schone brandstoffen. Maar we mogen het belang van klimaatadaptatie hierbij niet uit het oog verliezen.

We moeten onze waterwegen, de vloot en onze logistieke processen nu gaan voor­bereiden op een toekomst waarin vaker dan nu de capaciteit en de betrouwbaarheid van het water­transportsysteem onder druk komen te staan. Gezien het wereldwijde karakter van het transport over water moeten we hierbij verder kijken dan Nederland alleen.

Waarom hiervoor zo weinig aandacht is? Wat zich wreekt, is niet anders dan bij andere nu reeds merkbare gevolgen van klimaatverandering: de ­effecten zijn niet acuut, maar sluipend van aard. De vierhonderd meter lange Ever Given, het schip in het Suezkanaal, voer in één klap ons bewustzijn in. De mondiale gevolgen van klimaatverandering: we kennen ze heus wel, maar liever negeren we ze nog even. Dat kunnen we ons niet langer permitteren.
 
Tekst: Mark van Koningsveld, als havenhoogleraar verbonden aan de TU Delft
Foto: Depositphotos