Op de westpunt van Amsterdam IJburg is een bouwkundig en architectonisch hoogstandje opgeleverd. Het Sluishuis heeft volgens de makers iconische waarde. 

Na vier jaar bouwen is woensdag het Sluishuis officieel geopend. Het wooncomplex met 442 koop- en (voor een deel relatief voordelige) huurwoningen staat aan de westkant van stadswijk IJburg. Het vormt volgens de makers zo een verbindingsbrug tussen de opgespoten stadswijk en de rest van de hoofdstad. 

Het was een 'lieve tender' die de gemeente in 2016 uitschreef, zegt Hans Meurs, de ceo van projectontwikkelaar VORM, 'want niet de kosten stonden centraal, maar kwaliteit en duurzaamheid'. VORM sloot een alliantie met BIG Architects, het bureau van de gerenommeerde Deense architect Bjarke Ingels, het Rotterdamse bureau Barcode Architects van architect Dirk Peters, en bouwbedrijf Besix Nederland. 


Schip of opengaande sluis

Ze kwamen tot een ontwerp met een kenmerkende, dubbele cantilever, een uitkraging van 52 meter boven het water van het Buiten-IJ. Het gebouw roept zo associaties op met de boeg van een schip, maar de makers denken eerder aan een opengaande sluis.

Aan de IJburgkant kenmerkt het gebouw zich door lange trappen langs terrastuinen, helemaal tot op het dak. 

Aan de IJburgkant wordt het Sluishuis gekenmerkt door trappen en terrassen. Foto: Ossip van Duivenbode. 

Toen het ontwerp er was, wisten we nog niet hoe we het konden bouwen, zegt Meurs, met zo'n grote overhang. Een op dinosauriërs geïnspireerde ruggengraat bood uiteindelijk uitkomst.


Speciale bekisting

Om zeker te weten dat beide gebouwdelen goed op elkaar aansloten, werden voortdurend metingen verricht. Beetje bij beetje werd het beton van de schuine delen gestort in speciale bekisting op een reusachtige steigerconstructie.

Telkens als het beton volledig was gehard en de constructie was gezet, schoof de bekisting weer een stuk naar boven, werd de steiger verder uitgebouwd en herhaalde het proces zich.


'Licht en water, maar geen grond' 

'Een toren recht naar de hemel bouwen is eenvoudig', zegt Nic De Roeck, directeur van Besix Nederland. 'Maar een gebouw dat leunt op een ruggengraat is een ander verhaal.' En er was nog een uitdaging, zegt De Roeck. 'We hadden licht en water, maar we hadden geen grond.'

Tijdens de bouw is er daarom tijdelijk een eiland opgespoten, dat inmiddels weer is weggehaald. Zo stroomt het water - en varen bootjes - het complex nu ook werkelijk in en uit. 

De heipalen gaan meer dan zestig meter de grond in, zodat verzakken volgens de bouwers uitgesloten is. Ondergronds is er een grote parkeergarage aangelegd, niet alleen voor de bewoners, maar voor algemeen gebruik. 


Zonne-eiland

Duurzaamheid was een van de uitgangspunten bij de ontwikkeling. Elke woning is aangesloten op een warmtepomp en voorzien van driedubbelgeïsoleerd glas. Niet alleen het dak ligt vol met zonnepanelen, maar pal ernaast is een zonne-eiland aangelegd, dat voldoende elektriciteit biedt om alle voorzieningen in het gebouw op te laten draaien.

Daar omheen komen 34 woonschepen te liggen. De bewoners mogen die zelf ontwerpen, maar de ligplaatsen zijn identiek en vallen ook onder het door de projectontwikelaar opgestelde masterplan.



Aluminium

De gevel van het Sluishuis is bedekt met ruwe aluminium platen. Een relatief goedkoop materiaal, dat de associatie met een schip nog sterker maakt.

'Er zat al zoveel beton in die ruggengraat, dat we voor de gevel minder grondstoffen wilden gebruiken', zegt architect Ingels. Het beton zou wel deels circulair van aard zijn.


Psychologisch landschap

Het gebouw moest vooral ook bijzonder worden. Net als de Arc de Triomphe of de Eiffeltoren in Parijs zal het Sluishuis deel gaan uitmaken van ons 'psychologische landschap', zegt Ingels, die zijn opleiding genoot bij Rem Koolhaas in Rotterdam. 'Dit is een beeldbepalend icoon.' 

Of dat ook de opzet was? Mede-architect Dirk Peters betwist dat. 'We wilden geen icoon bouwen, maar een mooie plek voor de bewoners en de stad.' 


Foto's: De Ingenieur