De energiecrisis door de gestokte gastoevoer uit Rusland maakt ook slachtoffers in de onderzoekswereld. Onderzoeksinstituten ASTRON in Dwingeloo en Nikhef in Amsterdam overwegen vanwege de oplopende stroomprijs experimenten stil te leggen.

 

Over het feit dat radioastronomie-instituut ASTRON de stroom die nodig is voor radiotelescoop LOFAR in Exloo niet meer kan betalen, schreven we een paar weken geleden al. De kosten zijn drie keer zo hoog geworden sinds het energiecontract afgelopen zomer moest worden vernieuwd. Komt er geen noodsteun van NWO, dan moet ASTRON mogelijk snijden in de hoeveelheid waarnemingen die LOFAR doet. Maar ook andere onderzoeksinstituten zitten in de problemen, blijkt als we een rondgang doen langs een aantal daarvan.

 

Datacenter

Bij Nikhef, het nationale instituut voor subatomaire fysica in Amsterdam, zal de stroomrekening in 2023 verdubbelen, zegt instituutsmanager Arjen van Rijn. Het grootste deel van de elektriciteit is nodig voor het datacenter.

‘De extra kosten kunnen deels ten laste van de externe gebruikers van dat datacenter worden gelegd’, zegt Van Rijn, ‘maar dat geldt niet voor de kosten van de dataverwerking voor experimenten van CERN.’ Nikhef is één van de organistaies die data opslaat voor dit Europese deeltjesversnellerslab in Meyrin, op de grens van Zwitserland en Frankrijk.

Net als ASTRON heeft Nikhef het kostenprobleem aangekaart bij NWO. Van Rijn: ‘In het worstcasescenario zal Nikhef een deel van de dataverwerking voor CERN moeten stilleggen.’

 

Deeltjesversneller

Intussen neemt CERN ook zelf maatregelen. Zo begint de technische winterstop twee weken eerder dan gepland en gaat het gebruik van de deeltjesversneller komend jaar 20 procent omlaag.

Dit niet alleen om geld te besparen, maar vooral om het Franse elektriciteitsnet stabiel te houden. CERN is een van Frankrijks grootverbruikers, met een stroomverbruik van bijna 200 megawatt op piekmomenten – pakweg een derde van het verbruik van de nabijgelegen stad Genève. Met name de deeltjesversneller, die in 2012 het bewijs voor het Higgsdeeltje vond, vreet energie.

 

Energie of onderzoekers

Bij andere Nederlandse instituten zoals het NIOZ en bij de universiteiten loopt de rekening vooral op vanwege de energie die nodig is voor de gebouwen en eventueel onderzoeksschepen. Dat heeft vooralsnog geen invloed op de activiteiten, maar wel op het budget.

‘De hogere kosten, circa tien miljoen euro per jaar, concurreren direct met het onderzoek. Het bedrag staat gelijk aan de bekostiging van tientallen onderzoekers’, mailt de woordvoerder van de TU Eindhoven bijvoorbeeld.

 

Reactie NWO

Wetenschapsfinancier NWO is zich bewust van de oplopende kosten bij zijn instituten. ‘We verwachten een stijging van energielasten van tachtig procent. Hierop is geanticipeerd in de begroting voor 2023. Daarmee kan het wetenschappelijke proces volgend jaar gewoon plaatsvinden’, mailt woordvoerder Belinda van der Gaag. Als de kosten daarna verder stijgen kan de organisatie dit echter niet blijven ondervangen. ‘Dat hebben we aangekaart bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.’

 

Besparen

TNO en Deltares melden niet te voorzien dat er experimenten stilgelegd moeten worden. ‘Wij doen veel onderzoek naar energiebesparing en zijn volop bezig zelf in 2040 energieneutraal te zijn’, mailt de woordvoerder van TNO. Ook Deltares zegt bezig te zijn zelf energie op te wekken. En ja, dat helpt natuurlijk ook.

 

Foto: Depositphotos