De tweedejaars natuurkundestudenten van Rolf Hut kwamen met een wel heel bijzondere manier om een waterontzilter te bouwen.

‘Of ik een vriezer voor jullie kan kopen? Jullie gingen toch water ontzilten?’ Ik kijk de studenten natuurkunde vragend aan. ‘Ja, we gaan rond het eutectisch punt water ­bevriezen. Dan vriest alleen het water aan en niet het zout.’ ‘Het eu-wat?’

Ik had wel gehoord van ijsbier dat sterker wordt gemaakt door wel het water, maar niet de alcohol te bevriezen. Dat je die truc ook met opgeloste zoutionen kan uithalen, is nieuw voor mij, maar blijkbaar gesneden koek voor mijn tweedejaars natuurkundestudenten.

Je weet nooit van tevoren waar je studenten nu weer mee gaan ­komen

Ik had deze studenten de opdracht gegeven om een ­waterontzilter te maken, maar ze expres niet verteld hoe ze dat moesten doen. Zelf zou ik iets op basis van verdamping en condensatie hebben gemaakt. Het mooie aan maakonderwijs waar je een einduitkomst vraagt, maar geen weg daar naar toe oplegt, is echter dat je nooit van tevoren weet waar je studenten nu weer mee gaan ­komen.

In mijn derdejaarsvak ‘Maak een watersensor’ zag ik vorig jaar een regensensor op basis van reflectie van een laser in glas. Voor mijn eerstejaarsvak ‘Bouw een natuurkundedemonstratie’ moest ik snel opzoeken wat het Leidenfrost-effect ook al weer was. En nu wordt er in mijn tweede­jaarsvak dus eutectisch ontzilt. 

Ik wil niet pleiten voor docenten die alleen maar kunnen coachen

Het klassieke model van onderwijs is dat de docent de kennis en vaardigheden die zij of hij bezit overdraagt aan de student: het ‘giet-de-emmer-vol-model’. Mijn ervaring is dat terwijl de studenten van mij leren, ik ook van hen leer: communicerende vaten?

Ik wil echter niet pleiten voor docenten zonder vakinhoud die ­alleen maar kunnen coachen. Zonder mijn begrip van de natuurkunde kon ik niet snel even uitrekenen dat eutectisch bevriezen inderdaad ging werken als ontziltings­methode. En zonder mijn ondertussen tien jaar ervaring (ik word oud) in het maken van sensoren had ik die regensensorstudenten niet kunnen helpen hun sensor werkend te krijgen.

Richard Feynman zei ooit: 'Lesgeven en studenten houden me op de been'

De vriezer vinden we op Marktplaats. Ik help de studenten er een temperatuursensor in te bouwen en een regel­­­­­sys­teem te maken dat zorgt dat de vriezer koud maar niet té koud wordt: precies goed voor eutectisch vriezen, een ­natuurkundig principe dat ik nu ook begrijp.

Nobelprijswinnaar en kampioen natuurkunde-uitleggen Richard Feynman zei ooit: ‘Lesgeven en studenten houden me op de been. Ik zou nooit een baan accepteren waarin iemand voor mij de ‘prettige situatie’ had gecreëerd waarin ik geen les hoef te geven. Nooit.’ Amen.

Rolf Hut is universitair docent aan de TU Delft, maker, spreker en schrijver. In zijn column voor De Ingenieur kijkt hij naar dingen die misschien geen hoogwaardig ingenieurswerk uitstralen, maar wel getuigen van denken als een ingenieur.

Foto: Hans de Lijser