Een grondstoffendeal tussen Oekraïne en de Verenigde Staten is vooralsnog van de baan. Om welke grondstoffen ging die deal en wat zouden de VS eraan hebben?

Na een knallende ruzie tussen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en de Amerikaanse president Donald Trump en vicepresident JD Vance is een grondstoffendeal tussen beide landen vooralsnog van de baan. Onderdeel van deze overeenkomst was dat de Verenigde Staten toegang zouden krijgen tot een deel van de Oekraïense delfstoffen.

Kritieke grondstoffen

Oekraïne is rijk aan waardevolle grondstoffen. Het beschikt niet alleen over aardolie en gas, maar bijvoorbeeld ook over lithium, titanium en neodymium. Deze metalen behoren alle drie tot de kritieke (of strategische) grondstoffen – grondstoffen waarvan weinig voorradig is ten opzichte van wat we nodig hebben, of waarbij dit naar verwachting binnenkort zo zal zijn (zie ook dit eerdere artikel over kritieke grondstoffen van De Ingenieur).

Zeldzame aardmetalen

Neodymium is bovendien één van de zeldzame aardmetalen – een groep van zeventien elementen die niet zozeer echt zeldzaam zijn maar wel moeilijk te winnen. Ze komen in relatief lage concentraties voor en zitten vaak in veel verschillende mineralen, die elk een unieke manier van extractie vergen. Dat is vaak niet rendabel.

Soms is terugwinnen uit afval zelfs goedkoper.

 

Gebruik

De waardevolle grondstoffen van Oekraïne zijn zowel bruikbaar voor de energietransitie als voor de wapenindustrie. Zo wordt lithium gebruikt voor batterijen van elektrische auto’s, titanium voor vliegtuigen en raketten, en neodymium voor extreem sterke magneten die in windturbines, elektrische auto’s en gevechtsvliegtuigen gaan. Momenteel komen deze materialen voor het overgrote deel uit China. 

Waarde

Het idee om een deel van deze grondstoffen in te ruilen voor militaire steun, kwam van Zelensky. De reactie van Trump was dat de Verenigde Staten dan de helft van de gedolven stoffen willen ontvangen, ter waarde van vijfhonderd miljard dollar. De harde veiligheidsgaranties waar Zelensky om vroeg, wilde hij echter niet geven. Of er alsnog een grondstoffeldeal komt, is afwachten.

Voorbarig

 Geologen denken dat de inschatting van de opbrengst van de deal veel te ruim is. Oekraïne produceert weliswaar al titanium, mangaan, grafiet en uranium, maar de schattingen van de aanwezige hoeveelheid kritieke grondstoffen en zeldzame aardmetalen zijn niet gebaseerd op gedegen onderzoeken met exploratiemethoden.

Bij een VN-bijeenkomst in 2022 verklaarde Oekraïne zelf dat het 5 procent van de wereldwijde mineralenvoorraad herbergt en over 22 van de 34 mineralen beschikt die door Europa als ‘kritieke grondstof’ zijn geclassificeerd – terwijl het land maar 0,4 procent van het aardoppervlak beslaat. Ook zou het 7 procent van al het titanium hebben.

Maar dat valt dus te bezien, mailt aardwetenschapper en expert kritieke metalen Anouk Borst van de KU Leuven en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, vanuit in een lithium-tin-tantaalmijn in Rwanda. ‘En ook staat nog helemaal niet vast of de grondstoffen economisch rendabel uit de ondergrond te winnen zijn. Het is allemaal nogal voorbarig.’ 

Tijd en geld

Zo zijn er voor de kritieke grondstoffen nog geen werkende mijnen waarvan de productie kan worden opgeschaald. ‘Er is alleen een indicatie dat een aantal van die stoffen in Oekraïne aanwezig is’, zegt Borst. ‘Maar hoeveel, in welke concentraties, en in welke mineralen is nog niet goed bekend. Daar gaat nogal wat onderzoek in zitten, en dat kost dus tijd en geld.’

 

Openingsbeeld: Depositphotos