Digitale technologieën hebben ons werk drastisch veranderd, maar in de productiviteitscijfers zien we daar niets van terug. Hoe kan dat, vraagt president Jacolien Eijer van ingenieursvereniging KIVI zich af.

‘You can see the computer age everywhere but in the productivity statistics.’ Deze uitspraak van econoom Robert Solow haalde Rogier van de Wetering aan in een discussie over de return on investment (ROI) van AI-toepassingen. Het is een teleurstellende waarheid: hoewel digitale technologieën ons leven en werk drastisch hebben veranderd, vertalen deze innovaties zich niet altijd in hogere productiviteitscijfers of een directe ROI.

Waarom zouden organisaties dan investeren in digitale technologie? We voelen intuïtief aan dat deze ontwikkelingen ons veel hebben gebracht en dat AI zowel enorme mogelijkheden als bedreigingen met zich meebrengt. Het is ondenkbaar voor bedrijven om deze veranderingen te negeren. 

Brede welvaart

Persoonlijk kan ik beamen dat mijn productiviteit aanzienlijk is gestegen sinds ik dertig jaar geleden begon te werken. De tijd die ik destijds kwijt was aan wachten op de computer, het printen van documenten en het reizen naar afspraken, is aanzienlijk ver­minderd. Om nog maar te zwijgen van de toe­ge­nomen mogelijkheden om complexe vraagstukken op te lossen. Dankzij technologie kan ik nu op een dag veel meer en kwalitatief hoogwaardiger werk verzetten.

Economen zullen echter betogen dat mijn productiviteit niet is gestegen, omdat de extra gewonnen tijd niet direct kan worden omgezet in financiële waarde. Klanten krijgen tegenwoordig meer waar voor hun geld, maar die waarde wordt niet weerspiegeld in de productiviteitsstatistieken. Dit lijkt te wijzen op een tekortkoming in de economische modellen die we gebruiken. Terwijl het CBS inmiddels het concept ‘brede welvaart’ hanteert, blijft dit begrip nog buiten de productiviteitscijfers.

Transparantie en vertrouwen

Misschien is de traditionele benadering van productiviteitsgroei niet meer toereikend om de waarde van investeringen te beoordelen. In Nederland en grote delen van de wereld, waar de bevolkingsgroei afneemt, is het essentieel om een economie te creëren die niet meer afhankelijk is van groeiende productie, die duurzaam is en rekening houdt met de beperkte middelen van onze planeet. Deze transformatie is van cruciaal belang en van grote waarde voor ons allemaal, maar zal waarschijnlijk niet leiden tot de productiviteitsgroei die economen verlangen.

Het is geen toeval dat de succesvolle voorbeelden van open, datagedreven ecosystemen die Nadine Roijakkers ons liet zien, zich richten op maatschappelijke vraagstukken. Deze ecosystemen zijn succesvol in het snel ontwikkelen van innovaties voor complexe vraagstukken. 

Bij deze vorm van samenwerking, die leunt op transparantie en vertrouwen, ligt de focus op het gezamenlijk aanpakken van maatschappelijke uitdagingen, in plaats van het verhogen van de omzet of productiviteit van de deelnemers. Hoewel het misschien niet aansluit bij de tijdsgeest van de afgelopen tijd, zie ik deze aanpak als de weg voorwaarts. Het zou mooi zijn als economische modellen deze innovaties op waarde gaan schatten. 

Elke maand schrijft KIVI-president Jacolien Eijer over een KIVI-evenement dat ze heeft bezocht. Deze keer was dat het webinar Digitale transformatie en innovatie in ecosystemen. Hoogleraar Rogier van de Wetering gaf inzicht in de laatste ontwikkelingen op het gebied van digitale transformatie en hoogleraar Nadine Roijakkers liet zien welke principes er gelden voor succesvolle open innovatie in datagedreven ecosystemen. De webtalk werd georganiseerd door het Netwerk Vrouwelijke Ingenieurs van KIVI, in samenwerking met de Open Universiteit.

Afbeelding boven: Datafication door Kathryn Conrad / https://betterimagesofai.org / https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/