Recensie: Vaclav Smil ontleedt voedselsysteem

In De voedselfactor ontleedt Vaclav Smil een van de grote thema’s van onze tijd - op een manier zoals alleen de Tsjechisch-Canadese allesweter kan.  

Hoe voeden we de groeiende wereldbevolking? Het antwoord op die stokoude vraag vonden onze voorouders zo’n twaalfduizend jaar geleden: landbouw. Had dat ook anders gekund? Na een omstandige analyse, waarin de gemiddelde volwassene wordt ‘uitgekleed’ tot een hoeveelheid ‘droog gewicht’ met een exact te berekenen behoefte aan calorieën en vetten, komt het antwoord: nee.

Waarover allesweter Vaclav Smil ook schrijft (over hoe de wereld in elkaar zit, over het wel en wee van uitvindingen, of noem maar op): hij maakt er een rekensom van. Juist die koele benadering, spaarzaam gelardeerd met een droogkomische observatie of een geestige veeg uit de pan, resulteert in fascinerend leesvoer. 

De Canadese emeritus hoogleraar beschikt over de gave om resultaten van zeer uiteenlopend wetenschappelijk onderzoek samen te ballen in een pakkend verhaal. Schreef hij eerder over energie, milieu, groei en innovatie, daar duikt Smil in De voedselfactor in heden, verleden en toekomst van ons eten.

Geen element blijft onbesproken, waarbij Smil niet nalaat om hier en daar (bij kweekvlees, vega­nisme, genetisch gemanipuleerde gewassen, voedingsadviezen) te waarschuwen voor keizers die geen kleren dragen. Hij maakt duidelijk hoe bizar het is dat de smartphone-industrie inmiddels wereldwijd vrijwel net zoveel waard is als de mondiale tarwe- en rijsthandel. Als mobieltjes per direct zouden verdwijnen, zou dat immers hooguit lastig zijn, terwijl het verdwijnen van de twee basis­granen direct zou lijden tot hongersnoden en de dood van een groot deel van de wereldbevolking.    

Is Smil uiteindelijk hoopvol dat het gaat lukken, het voeden van nog eens een miljard mensen in 2050? De lezer krijgt de indruk van wel: de weegschaal lijkt positief uit te slaan. Zelf ziet Smil ook dat genuanceerder: ik ben geen optimist, ik ben geen pessimist, ik ben een wetenschapper.  

Portret: Andreas Laszlo Konrath