Een octrooi op het maken van een backup, hoe belachelijk kan het zijn. Toch werd de Nederlandse startup BackupAgent ermee geconfronteerd.  De zogeheten patent-trollen zijn er alleen maar op uit om omstreden octrooien te exploiteren.

Dankzij een beslissing half april van het Amerikaanse Patent and Trademark Office (USPTO) kunnen podcasters opgelucht ademhalen. Ze hoeven voor hun intenet-radiouitzendingen geen licentiegelden te betalen voor een patent uit 1996. Het octrooi was in het bezit van een bedrijf genaamd Personal Audio dat geen producten maakt, alleen octrooien bezit en deze via licenties en juridische procedures te gelde probeert te maken. Sinds 2013 heeft Personal Audio podcasters vervolgd. De Electronic Frontier Foundation (EFF, een beweging voor digitale burgerrechten) had het patent aangevochten in naam van de vrijheid van meningsuiting en de innovatie.

Er zijn veel bedrijven als Personal Audio, waarvan het enige verdienmodel is het exploiteren van octrooien. 'Patent-trollen' worden ze smalend genoemd, en ze worden veracht en gevreesd. En niet alleen door internet-ideologen op geitenwollen sokken. In maart schreef een groep van 140 Amerikaanse investeerders een brandbrief aan het Congres. Of het Congres nu eindelijk eens wetgeving tegen patent-trollen wilde aannemen. Hun activiteiten 'hinderen innovatie en verlammen investeringen, en benadelen de bedrijven die het patentsysteem zou moeten steunen.' Twee jaar daarvoor hadden investeerders daar op dezelfde manier op aangedrongen. In die twee jaar is de groep verontruste investeerders vier keer zo groot geworden.

De investeerders stellen dat de activiteiten van de trollen leiden tot een 'patentbelasting' voor innovatieve bedrijven. Ook grote bedrijven hebben last van patent-trollen. Zo verloren Samsung en Symantec dit jaar grote zaken waarbij ze tientallen miljoenen moesten betalen. Maar grote bedrijven hebben juridische afdelingen en grotere reserves. Een startend bedrijf daarentegen kan honderd keer gelijk hebben en zich niet verplicht voelen een licentie te nemen (omdat een octrooi niet geschonden wordt of zelfs ten onrechte is uitgegeven), het bestrijden van een claim is vaak duurder dan het betalen van een onterechte licentie. En dat is precies waar patent-trollen op speculeren. 55% van de octrooizaken van trollen is gericht op bedrijven met een omzet van 10 miljoen of minder. Zo'n zaak uitvechten kan 1 tot 5 miljoen kosten; een licentie kost een fractie daarvan.

De website van trollingeffects.org

Ook Nederlandse startups hebben last van Amerikaanse patent-trollen. Robbert van Geldrop, mede-oprichter van het bedrijf BackupAgent, kreeg in 2012 een patentclaim aan zijn broek van PB&J Software. 'Een failliet bedrijf dat in leven werd gehouden om de patenten nog uit te melken. Ze hadden een octrooi op het maken van een eerste backup door een kopie van bedrijfsdata per post naar een datacenter te sturen. Dat bespaarde bandbreedte. Alleen aanvullende backups werden dan online gedaan.'

Van Geldrop meende dat hij geen inbreuk maakte. 'Het patent was een zeef, hun claims klopten ook niet. Maar echt aanvechten zou ons een jaaromzet kosten. Winst hadden we nauwelijks. Uiteindelijk hebben we geschikt en de omstreden feature uitgezet, maar we waren wel 60 á 70.000 dollar verder.' En de patent-trol had wéér geld verdiend.

De problematiek rond Amerikaanse patenten heeft verschillende kanten. In de eerste plaats worden patenten te makkelijk toegekend waardoor er een stuwmeer is van onredelijk brede en soms zelfs onzinnige patenten. Vaak zijn de beschreven 'uitvindingen' niet nieuw of vanzelfsprekend. De Electronic Frontier Foundation heeft een speciale octrooienexpert om 'domme patenten' te bestrijden - een functie die wordt betaald door een gift van miljardair en investeerder Mark Cuban. Via de site Trollingeffects.org zet EFF crowdsourcing in om slechte octrooien aan te vechten.

Ten tweede bevoordeelt het Amerikaanse rechtssysteem de trol. Het ongeldig laten verklaren van patenten is uiterst moeilijk en duur; het aanvechten van een onterechte claim ook. De trol kan daarentegen straffeloos claimen.

Als derde kent Amerika 'patent hotspots,' bijvoorbeeld in Texas, waar jury's systematisch op de hand van patenttrollen zijn. Daar worden dan ook de meeste zaken aangespannen.

In Europa bestaan patent-trollen eigenlijk niet. Octrooizaken zijn goedkoper voor de verdedigende partij en riskanter voor de 'aanvaller,' zegt jurist Arnoud Engelfriet van Bureau ICTRecht: 'In Europa is de octrooirechtspraak efficiënter en sneller. Met name Nederland is beroemd om zijn octrooirechtspraak. En hier geldt ook nog eens de regel dat de verliezer de vollédige advocaatrekening van de winnaar moet betalen. Dus een trol met een slechte claim krijgt een forse rekening voor de kiezen, want octrooiadvocaten zijn de duurste soort die er rondloopt.' Evengoed zijn dus Nederlandse bedrijven kwetsbaar voor Amerikaanse trollen.

In Amerika leeft in brede kring het besef dat de trollen veel schade aanrichten. Rechtbanken hebben sinds medio 2014 tientallen patenten ongeldig verklaard - een schijntje maar veel meer dan voorheen. De investeerders vragen het Congres om wetgeving die de trol bij verlies de juridische kosten van de aangeklaagde partij laat betalen. Ook zouden eindgebruikers immuun moeten zijn. Een wet met zulke verbeteringen was vorig jaar geaccepteerd door het Huis van Afgevaardigden maar sneuvelde in de Senaat.(Herbert Blankesteijn)