De Markermeerdijk bij het karakteristieke Durgerdam krijgt bescherming door er strekdammen voor te leggen. De dijkversterking is omstreden en wordt door oud Delta-ingenieurs zelfs overbodig genoemd.

Alles wat je maar kunt bedenken dat bescherming tegen overstroming zo lastig maakt, komt samen in Durgerdam, het dijkdorp even ten noorden van Amsterdam. De dijk langs het dorp voldoet niet aan de veiligheidseisen, maar tegelijk is het dorpsgezicht beschermd, is er bijzondere natuur, onder andere broedende ringslangen, zijn de huizen in trek vanwege het prachtige uitzicht, is het een trekpleister voor de pleziervaart op het Markermeer. Een ingreep is nodig en tegelijk niet gewenst, ziedaar de conflictstof.

Eindeloos is er gerekend, overlegd en getekend, en vandaag presenteerde de Alliantie, het samenwerkingsverband van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en bouwbedrijf Boskalis de naar hun idee beste oplossing, of, naar hun eigen zeggen, oplossingsidee, want er valt nog het nodige uit te werken.

Schets van Durgerdam, met donkerblauw het gebied waar de strekdammen kunnen komen. Ze zijn door de redactie ingetekend op basis van de variant van de Alliantie.

‘We denken nu aan strekdammen, 40 tot 100 m voor de dijk. Die moeten de kracht van de golven breken’, vertelt ir. Jorrit de Groot, ontwerper bij Boskalis. Vooral bij noordoosten wind kan het water van het Markermeer flink opstuwen.


De dijk blijft zoals die is

Als grootste voordeel van deze oplossing noemt hij dat er geen ingreep nodig is in de bestaande dijk. ‘Al het bijzondere in en rond de dijk blijft zoals het is.’ Dat gaat dan wel ten koste van het zicht op vrij water, beseft ook ir. Ine Waterreus, vanuit Rijkswaterstaat ‘uitgeleend’ als Alliantiemanager. ‘Maar welke oplossing we ook kiezen, we kunnen de waterveiligheid niet garanderen zonder een grote ingreep.’

De Groot benadrukt dat het bij de strekdammen gaat om een principe-oplossing. ‘Met de breedte en de hoogte van de dammen valt nog te variëren: hoog en smal of laag en breed.’ De maximale hoogte zou 2m boven het gemiddelde waterpeil zijn, de maximale breedte zo’n 50 m. ‘De precieze vormgeving moeten we nog uitwerken.’ De strekdam komt er niet aan één stuk, maar beweegt met de bestaande kustlijn en havenhoofden mee en houdt ook ingangen voor de pleziervaart.


Bewoners willen karakteristieke plek behouden

De bewoners van het dorp hebben zich hardnekkig verzet tegen alle plannen die tot nu toe vanuit het hoogheemraadschap waren voorgedragen. Zij wilden het liefst alles zo veel mogelijk bij het oude laten, en de dijk met een damwand versterken. Dat idee is ook lang in discussie geweest. ‘Uiteindelijk bleek het een te riskante operatie’, weet De Groot van Boskalis. ‘De meeste huizen bij de dijk hebben geen funderingspalen, zelfs als er een flinke bakfiets over de dijk rijdt voel je het al trillen, vertelde een bewoner.’

Het plan van de bewoners benut de bestaande strekdam. Voor de toegang van de scheepvaart is een beweegbare kering voorzien.

Vervolgens ontwikkelden de bewoners een eigen plan. Vanuit de Amsterdamse Oranjesluizen loopt er een strekdam min of meer om het water direct voor Durgerdam heen. Door de dijk aan de andere kant van het dorp langs de IJdoornpolder te versterken en te verbinding met een versterkte strekdam, zou het dorp ook prima beschermd zijn tegen het water, en hoeft er verder niets te gebeuren. ‘Vanuit de bewoners die naar het water kijken is dat wellicht de mooiste oplossing, maar er is ook het belang van de plezier- en beroepsvaart. Wie nu Amsterdam uitvaart ervaart direct de openheid van het Markermeer, met die versterkte strekdam vaar je in een soort kanaal.’

De Dorpsraad die de bewoners vertegenwoordigt, is van de nieuwe plannen op de hoogte gesteld. ‘We staan nu voor de lastige keuze: gaan we er in mee en zetten we ons in voor de meest acceptabele uitwerking, of gaan we ertegen in beroep, want dat is dan nog de enige optie die ons rest. We moeten ons daar nog met de bewoners over beraden’, aldus Dorpsraad-voorzitter Yvonne Breedijk. Ze noemt het ‘ronduit teleurstellend’ dat de Alliantie het bewonersplan van tafel heeft geveegd.


Benut bewezen sterkte

Inmiddels hebben oud Delta-ingenieurs, met ir. Frank Spaargaren als penvoerder, zich geroerd. Het gaat ingenieurs die indertijd een grote rol speelden bij de aanleg van de Deltawerken, waaronder de Oosterscheldekering. Afgelopen week stuurden zij een scherpe brief naar de Kamercommissie van Infrastructuur en Milieu met kritiek op de algehele aanpak van de Markeerdijken. ‘Er wordt met een kanon op een mug geschoten’, aldus Spaargaren.

De Markermeerdijken.

Twee argumenten spelen een hoofdrol. De ene is dat de Markermeerdijken een lange geschiedenis hebben, en sinds de aanleg van de Afsluitdijk en de Houtribdijk hun dienst hebben bewezen. ‘De dijken zijn gekeurd volgens een achterhaalde berekeningsmethode’, aldus Spaargaren, ‘en blijken in de praktijk sterker dan volgens de modellen.’

Die ‘bewezen sterkte’ zou dus een veel groter rol moeten spelen bij het beoordelen van de dijk. Het zogeheten Expertisenetwerk Waterveiligheid, de belangrijkste denktank als het gaat om waterkeringen, heeft eerder ook gepleit voor vernieuwing van de berekeningsmethoden die rekening houdt met de bewezen sterkte van een dijk, en komt daarover rond de jaarwisseling met een rapport.

‘We hebben serieus naar die bewezen sterkte gekeken’, benadrukt Waterreus van de Alliantie. ‘We proberen uiteraard zo veel mogelijk te werken met de nieuwste inzichten, maar die zijn nog niet goed uitontwikkeld.’ Het heeft ook geleid tot aanpassing van de plannen van de Alliantie. ‘Voor stukken van de dijk bij de polder Zeevang en het dorp Katwoude ziet het er naar uit dat de methode bewezen sterkte iets op zou kunnen leveren. Daar zijn dus mogelijk geen grote ingrepen nodig en we wachten voor deze locaties met de uitvoering daarom op de methodiekontwikkeling tot medio 2018. Voor die tijd moet dan wel zijn bewezen dat de dijk veilig genoeg is.’

Die plannen behelsden onder meer het verbreden en verhogen van de kruin van de dijk richting het water of de aanleg van een nieuwe dijk voor de oude. Waterreus sluit niet uit dat het nieuwe rapport van het Expertisenetwerk kan leiden tot verdere aanpassingen.


Zet een pomp in dde Houtribdijk

Een ander pleidooi van de oud Delta-ingenieurs is om de waterveiligheid bij de wortel aan te pakken. Het Markermeer is een binnenmeer, waarvan de waterstand eenvoudig is te controleren door in de Houtribdijk een gemaal te plaatsen. ‘De waterstandsvariatie in het Markermeer is gering, onvergelijkbaar met de situatie bij de rivieren of aan de kust. Meerpeil door extreme regenval en gestremde afvoer van het IJsselmeer is met een gemaal eenvoudig te voorkomen.’

Het voordeel van zo’n gemaal, in combinatie met lage vooroevers bij de dijken om de golfslag te breken, is dat er nauwelijks meer ingrepen in de Markermeerdijken nodig zijn. ‘Het is bovendien een oplossing die volgens onze berekening honderden miljoenen euro’s goedkoper is.’

Minister Schultz van Haegen heeft dat idee van een gemaal in de Houtribdijk echter vorig jaar afgewezen. ‘Ten onrechte’, aldus Spaargaren. ‘Er is niet goed gerekend aan de besparingen die een gemaal oplevert aan dijkverzwaringen langs de hele kustlijn van het Markermeer, en de veiligheidswinst door een laag meerpeil. En de minister heeft kosten voor het gemaal onrealistisch hoog ingeschat.’

De Kamercommissie heeft de minister nu gevraagd op de brief van de oud Delta-ingenieurs te reageren, en zal die reactie begin volgend jaar bespreken. ‘We wachten de resultaten daarvan af’, aldus Waterreus van de Alliantie.