Boekentip: Leven tussen de dagmijnen

Fotograaf Daniel Chatard brengt met Niemandsland een ontroerende ode aan de menselijke veerkracht. 

In het Duitse Rijnland, niet ver van de grens met Nederland, bevinden zich enkele van de grootste dagmijnen van Europa. Het landschap is er na decennia van bruinkoolwinning volledig verminkt geraakt. Weilanden, bossen, hele dorpen vielen ten prooi aan werkelijk reusachtige graafwiel­baggers (zie foto boven). Het economische belang van de relatief eenvoudig winbare brandstof prevaleerde altijd boven de belangen van natuur, milieu en omgeving. De omwonenden waren machteloos: tegen energiegigant RWE viel niet op te boksen.  

De Frans-Duitse fotograaf Daniel Chatard richtte zijn lens de afgelopen jaren op met name de menselijke kant van de bruinkoolwinning rond Hambach, ­Garzweller en Inden. Want ondanks hun kansloze positie zijn er altijd mensen geweest die het waagden zich te verzetten tegen de vernieling van hun leef­omgeving. ‘Zolang hier mensen wonen, is dit geen niemandsland’, stelt een van hen. 

Veerkracht als rode draad

Chatard wijst er in een persoonlijke toelichting op dat de diepe dagmijnen vaak eerst ontzag wekken: dat wij in staat zijn zo’n landschap met onze eigen machines te scheppen! Maar als mensen die er woonden diezelfde diepte in staren, zien ze hun oude huis dat er ooit stond en de bossen waar ze ooit dwaalden. ‘Ik begin dat nu ook te zien, al zal ik nooit precies zien wat jullie zien als jullie de dagmijn inkijken.’

Chatards beelden zijn nu, gecombineerd met onder meer archiefmateriaal, samengebracht in Niemandsland. Chatard staat dichtbij de mensen die strijden tegen de totale verwoesting van nóg meer land: de fysieke en emotionele prijs die zij betalen is voortdurend zichtbaar. Tegelijkertijd is hun veerkracht de rode draad, wat Niemands­land erg ontroerend maakt.  

Het boek verschijnt bij The Eriskay Connection. Vorig jaar bespraken we van dezelfde uitgeverij Forgotten Seas van Tanja Engel­berts, over afgedankte boor­platforms. Dat fotoboek maakt later deel uit van de tentoonstelling Best verzorgde boeken 2023, nog tot 5 januari te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het zou mij niets verbazen als Niemandsland daar volgend jaar ook ligt.  

Foto: Daniel Chatard