Vispassage Afsluitdijk wordt attractie

De vispassage in de Afsluitdijk wordt een attractie voor publiek. Vandaag presenteerde landschapsarchitect en kunstenaar Bruno Doedens zijn ‘beleefconcept’.

Een van de gevolgen van de afsluiting van de Zuiderzee is dat de trek van vissen stil is komen te liggen. De versterkingsoperatie van de dijk, die de komende jaren wordt uitgevoerd, is nu aangegrepen om bij Kornwerderzand een vispassage door de dijk te maken. De vismigratierivier was onderdeel van het beeldkwaliteitsplan voor de versterking van de Afsluitdijk van Fiedje Feddes en Paul de Ruiter (lees ‘Afsluitdijk in revisie’)

Die passage wordt een heel bijzondere, want er moet worden voorkomen dat er zout water in het nu zoete IJsselmeer komt. Dit vanwege de waterwinning uit het meer voor zowel drinkwater als de landbouw. Daarom is er de zogeheten vismigratierivier bedacht, een kunstmatig aangelegde rivier die al meanderend lang genoeg is om er een geleidelijke zout-zoetovergang te laten ontstaat. Aan het eind van die rivier, waar die in het IJsselmeer komt, zal deze zoet zijn. Tegelijkertijd is zo’n geleidelijke zout-zoet-overgang precies wat migrerende vissen opzoeken lees ‘Viskanaal in Afsluitdijk’)

Beleving

Een prachtig project, met andere woorden, maar dan moet dat ook wel voor iedereen duidelijk zijn. Vandaar de vraag aan Bruno Doedens om met een ontwerp te komen, geheel eigentijds de ‘beleving Vismigratierivier’ genoemd.

Zijn plan bestaat uit vier onderdelen:

► De coupure het gat in de dijk

Die coupure wordt een stevig gebouwde afsluitbare tunnel in de dijk met een watergoot voor de vissen. Bezoekers kunnen daar langs lopen. Op de wand van de goot komen namen van veel voorkomende vissen als spiering en zeeprik, die bovenop de wand zijn aangegeven met stalen silhouetten. Wanneer vissen passeren dan wordt dat door sensoren opgepikt die vervolgens een soundscape laten afspelen: je ‘hoort’ de vissen als het ware de oversteek maken.

Op de kop van de coupure, langs de snelweg komt in grote letters Vismigratierivier te staan met een afbeelding van de door Doedens bedachte Blije Vis. Automobilisten weten zo ook dat ze een bijzondere plek passeren.

► De kazematten zout en zoet

Bij Kornwerderzand liggen aan weerszijden van de dijk kazematten, in de grond verscholen bunkers ooit bedoeld als verdedigingslinie. Gaat de bezoeker er naar binnen, dan ziet hij of zij op de muur digitale projecties over de migrerende vissen, en, passend bij de ligging van de ‘zoute’ en de ‘zoete’ kazemat, over de rol van het zoute en zoete water.

► Blijevissenveld

Aan de IJsselmeerkant start de vismigratierivier met een groot bassin. Doedens wil daar honderd van zijn Blije Vissen neerzetten, in staaldraad uitgevoerd. Ze worden zo’n 1,70 m hoog en 4 m lang, bij vloed is alleen hun rug te zien, bij eb zie je ze volledig. Met elkaar vormen ze een school vissen richting het IJsselmeer. De vissen komen te staan in een stalen buis op de bodem van het vismigratiebekken.

► Tijdkijkers

Op de omloop van het al geplande Wadden Centre, aan de overkant van het spuikanaaal, komen vier zogeheten tijdkijkers. Die staan vast, en vertellen de bezoeker via een film ieder hun eigen film over de geschiedenis van de Afsluitdijk en de Waddenzee. Denk aan de overgang van de zoute Zuiderzee naar het zoete IJsselmeer, de aanleg van de dijk, het ecosysteem van de Waddenzee en de ontwikkeling van Friesland van terpen-land tot omdijkt gebied.

Doedens concept is ontwikkeld in opdracht van de initiatiefnemers van de Vismigratierivier: Waddenvereniging, It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland, Stichting het Blauwe Hart en netVISwerk en gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij.

Het concept zal nu worden besproken door de betrokken provincies en gemeenten en Rijkswaterstaat als beheerder van de dijk.