Daan Roosegaardes Icoon Afsluitdijk laat het grootste gedeelte van de dijk leeg en is maar moeilijk op camera te vangen. Maar het is wel de ervaring die hij belooft: de drie totaal verschillende lichtprojecten zijn spectaculair om in het echt te zien. Alleen jammer dat sommige straks weer weg zijn. 

Overdag zal je er bar weinig van merken dat ontwerper Daan Roosegaarde (en ‘innovator’, zoals hij zelf graag zegt) 13 miljoen euro uit heeft gegeven aan het verfraaien van de Afsluitdijk. De 30 sluishoofden aan de uiteinden van de dijk hebben een likje verf gekregen en zijn waar nodig hersteld, maar dat is het wel. 

En dan wordt het donker en merk je onontkoombaar dat die sluiskoppen stralen in het licht van de koplampen. De lijnen van de gebouwen zijn geaccentueerd met een retroreflecterend tape, dat licht direct terugkaatst in de richting van de bron en het dus niet in alle kanten op verstrooid. Daardoor is de reflectie feller en lijkt het of je langs een lichtgevende poorten rijdt. Autorijders kennen dat retroreflecterende materiaal dat ook in verkeersborden zit, waardoor ze in het donker beter zichtbaar zijn. En het werkt echt goed; zelfs als je vanaf tientallen meters een foto maakt met een telefoon, met de flits aan, zie je de reflecterende banden overduidelijk. Kun je nagaan hoe het overkomt met de felle koplampen van een auto of vrachtwagen. 

 

 

Praktische poëzie

Deze ‘Gates of Light’ zijn het opvallendste deel van Icoon Afsluitdijk, de rest van de dijk is onveranderd. In Roosegaardes woorden: ‘De Afsluitdijk is zo praktisch dat het poezie wordt. Daar moet je niet teveel aan doen.’ Gates of Light is ook het enige permanente deel van de tentoonstelling. De 13 miljoen euro die het Icoon kostte komt van Rijkswaterstaat, dat in totaal ruim 800 miljoen euro uittrekt voor een grootschalige renovatie van de Afsluitdijk (lees: ‘Afsluitdijk in revisie’). Die renovatie begint pas eind volgend jaar, maar met het Icoon is alvast het begin ervan gevierd. 

 


De twee andere onderdelen van het Icoon zijn kleinschaliger en minder opvallend dan de lichtpoorten. Het indrukwekkendst is Glowing Nature: een kazemat (Nederlandse bunker) waarvan de vloer is volgegooid met lichtgevende algen, tussen twee laagjes plastig. Bezoekers lopen op deze watermat en bij elke stap reageren de algen door een lichtflitsje af te geven. Hoe harder je stampt, hoe feller het licht. In Kazemat VII, op loopafstand van een nieuwe ‘Wadden Center’ aan de Friese kant van de dijk, waan je je even in een andere wereld. De combinatie van blauw algenlicht en het golvende effect van de vloer doet je denken aan de zee, waar je zelf naar gelang golven kan maken. Let op: de tentoonstelling heeft beperkte capaciteit, bezoekers zullen (gratis) kaartjes moeten halen voor ze naar de Kazemat lopen. 

 

Vliegers

Het andere onderdeel is Windvogel, (lees: 'Energievliegers op de Afsluitdijk'). Het meest ingenieuze en ‘nuttige’ deel van Roosegaardes werk, en de vervolmaking van een droom van astronaut Wubbo Ockels (lees: 'Wubbo Ockels erfenis'). Het zijn energieopwekkende vliegers, die in achtjes door de hemel dansen. Gebaseerd op een idee uit Delft, uitgewerkt door de startup Kitepower. Bij de officiële opening gisteren zagen we alle drie de windvangers langzaam opstijgen, herkenbaar aan de lichtgevende groene draden waarmee ze vastzitten aan een generator. ‘We dachten: lichtgevende kabels, dat doen we wel even in twee weken’, vertelde Roosegaarde bij de opening. ‘Duurde uiteindelijk acht maanden. Vreselijk was dat.’ Het geeft aan hoeveel werk er achter deze drie tentoonstellingsdelen zit. Want ook het precies goed krijgen van de lichtgevende alg is moeilijk; het lichtgeven gebeurt alleen bij temperaturen tussen de 21 en 25 graden Celcius. Zie dat maar eens constant te houden als er elke dag warme mensen over de algen heen banjeren.

 

De groene strepen zijn de lijnen van Windvogel.

Al die moeite voor twee tentoonstellingen die maar tot 18 januari te zien zijn. Is dat het waard? Roosegaarde: 'Daarna gaan de tentoonstellingen op reis. We willen ook de rest van de wereld laten zien wat we hier gedaan hebben.' Naar verluid vertrekt de tentoonstelling allereerst naar China en Singapore. Waarom zou je de moeite doen om bijvoorbeeld de algenvloer weg te halen en ergens anders neer te zetten? Een medewerker van Studio Roosegaarde verklaart het: 'De Kazemat is ook gewoon onderdeel van een museum. We kunnen dat niet permanent gebruiken voor deze algenvloer.' En de vliegers van Kite Power zijn ongetwijfeld te complex en duur om zomaar te reporduceren. Als u het wilt zien, haast u dan de komende maanden naar de Afsluitdijk.

Geen selfies

Een van de dingen die opvalt: alle drie de installaties laten zich lastig fotograferen. De oplichtende algen zijn met het menselijk oog bijvoorbeeld uitstekend te zien, maar bewegend licht is slecht op beeld vast te leggen. ‘Daan maakt graag dingen die je niet kan downloaden’, legt een woordvoerder uit. Roosegaarde wil dat mensen zijn werk zelf aan den lijve ondervinden en niet binnenkrijgen via een selfie op sociale media. En de lage lichtintensiteit heeft nog een voordeel: automobilisten en dieren zullen er weinig last hebben. Zodat de Afsluitdijk nog gewoon zichzelf kan blijven. Kaal, praktisch en daardoor, zoals Roosegaarde zei, poëtisch.

Beeld: Studio Roosegaarde