Je hebt de feiten aan je kant, biedt de redding voor de aarde, en toch wil de goegemeente niet naar je luisteren. Dat is het zure lot van de kernenergie, zo bleek afgelopen week tijdens een bijeenkomst van de Stichting Kernvisie. Wellicht is er toch een uitweg.

Onbegrip en onbegrepen, zo laten de diverse pleidooien voor kernenergie zich het beste samenvatten. Want de boodschap is zo overtuigend: kernenergie is dé manier om de uitstoot van CO2 terug te dringen; anders dan zonnepanelen of windturbines legt kernenergie nauwelijks beslag op ruimte; kernenergie kan constant stroom en hitte te leveren. Maar milieu-activisten, en dan met name Greenpeace, willen er niets van weten; verketteren het zelfs. En de publieke opinie is niet gevoelig voor de feiten.


Bekeerlingen

Om dit pleidooi extra gewicht te geven waren voor de bijeenkomst The Nuclear Elephant twee ‘bekeerlingen’ uitgenodigd hun verhaal te houden, beiden uit het Verenigd Koninkrijk. Een beetje vanuit het idee: als deze milieu-activisten al tot het inzicht komen dat kernenergie noodzakelijk is, wat let dan de rest om hen te volgen.

De ene is milieu-activist Kirsty Gogan. Zij werd hoofd communicatie van de Britse Nuclear Association en is nu oprichter en voorzitter van de ngo Energy for Humanity, die goedkope energie bereikbaar wil maken voor de miljoenen mensen die in armoede leven. De andere is Stephen Tindale. Hij was ooit directeur van Greenpeace Groot-Brittannië en nu directeur van de Alvin Weinberg Foundation die zich sterk maakt voor de ontwikkeling van de gesmolten-zout-kernreactor (lees: ‘Uranium waterreactor versus thorium gesmolten zoutreactor’).


Ontdooiende permafrost

Tindale’s coming out zoals hij het zelf noemde, begon toen hij zich verdiepte in de gevolgen van het ontdooien van de permafrostgebieden. ‘Er komt dan zo veel methaan vrij, dat we veel harder zullen moeten lopen om dat te voorkomen.’ Daarom is zijn topprioriteit: stop zo snel als het kan met het verstoken van kolen, de grootste bron van CO2-uitstoot. Lichtend voorbeeld voor hem is de Canadese provincie Ontario. Die wilde in 2015 geen kolenstook meer, en dat haalde ze nu 60 % van hun energie nucleair is. ‘Terwijl in Duitsland, dat zijn kerncentrales sluit, de kolenstook alleen maar toeneemt.’

Het bestaande type kerncentrale is een brugtechnologie

Tindale is een warm pleitbezorger van de gesmolten-zout-reactor, ‘die niet het risico heeft van een meltdown en nucleair afval kan gebruiken als brandstof’. Tegelijk beseft hij dat het nog wel even zal duren voordat zo’n reactor gebouwd gaat worden. En die tijd is er vanwege de dreigende klimaatverandering niet. ‘Daarom hebben we een overbruggende technologie nodig, en dat zijn de bestaande typen kerncentrales.’


Geen deuk in een pakje boter

Gogan verklaarde dat haar ogen werden geopend door David Mackay’s boek Sustainable energy without hot air, dat laat zien welke bijdrage hernieuwbare energiebronnen kunnen leveren in de totale energiehuishouding. ‘Na 25 jaar activisme voor energie uit zon en wind, slaat het aandeel ervan in de wereldenergieproductie nog geen deuk in een pakje boter.’ Ook het idee dat energiebesparing op wereldschaal ons kan redden, gelooft ze niet. ‘Van de wereldbevolking heeft 20 % geen enkele of te weinig beschikking over energie. Ook die 1,4 miljard mensen hebben recht op energie.’


Opmerkelijk

Sprekers waren verder twee Finnen, promovendus Janne Korhonen en schrijver Rauli Partanen, auteurs van het boek Climate Gamble Is Anti Nuclear Activism Endagering the Future. Daarin presenteren ze enkele opmerkelijke grafieken.

+ de grootste toename van CO2-vrije energie was in de jaren 1970 - 1990 toen op grote schaal kerncentrales werden gebouwd;

+ de meest optimistische schatting van de toename van hernieuwbare energie in 2050 is niet in staat de laagste schatting van de energiebehoefte in dat jaar te dekken;

+ scenario’s die uitgaan van hernieuwbaar als enige bron hebben een energie-efficiëntiewinst van een kleine 4 % per jaar nodig, terwijl het historische record ligt op 2 % per jaar;

+ voor diezelfde scenario’s is een groei van het volume hernieuwbare energie van minstens 5 - 20 % per jaar nodig; het historische record ligt op 1 %;

+ zelfs met de enorme tegenslagen bij de bouw van de twee nieuwe kerncentrales in het Finse Olkiluoto (bouwtijd 2005 - 2020), is de toename van het opwekkingsvermogen per hoofd van bevolking 1,5 keer meer dan er in Denemarken in de periode 1998-2013 aan windvermogen is geïnstalleerd;

+ het afval van kerncentrales is goed te beheersen met minimale risico’s.


Risico nemen

Kernenergie presteert dus best goed als het gaat om het creëren van een energiebron die nauwelijks CO2-uitstoot voortbrengt. Tindal maakt de keuze nog radicaler. ‘Ook al is kernenergie duur, kijk wat je ermee kunt opwekken! Die capaciteit hebben we gewoonweg nodig, willen we een klimaatcatastrofe voorkomen. De risico’s daarvan zijn zo groot dat we andere risico’s, zelfs eventuele proliferatie van kernwapens, maar voor lief moeten nemen. Nucleair is niet het probleem, maar een deel van de oplossing.’


Weinig zelfreflectie

Tot zover de pro-pleidooien. Maar hoe komt het dan dat de milieubeweging of tegenstanders van windturbines op land niet lopen te demonstreren vóór kernenergie, of dat een partij als de VVD, de enige die in zijn verkiezingsprogramma de optie kernenergie openhoudt, er niet een belangrijk verkiezingsthema van maakt?

Hernieuwbaar draagt waarden in zich die mensen belangrijk vinden, terwijl dat bij nucleair precies het tegenovergestelde is

De makke van de bijeenkomst van de Stichting Kernvisie is dat die vraag niet expliciet op tafel werd gelegd. Er waren weliswaar tegenstanders van kernenergie uitgenodigd om mee in discussie te gaan, maar uit die hoek was niemand verschenen, en op een discussie vanuit de loopgraven tussen voor- en tegenstanders zat ook niemand te wachten.


Niet de techniek

Degene die nog het meest op haar eigen gelijk reflecteerde was Gogan. Zij heeft ook ervaring met ‘brede consultaties’ en ‘rondetafelgesprekken’ die ze organiseerde ter voorbereiding van besluiten over de bouw van nieuwe kerncentrales in het Verenigd Koninkrijk. ‘Waarom doet hernieuwbare energie het zo goed in de publieke opinie? Dat is omdat het schoon is en de toekomst vertegenwoordigt. 'Hernieuwbaar' draagt waarden in zich die mensen belangrijk vinden, terwijl dat bij nucleair precies het tegenovergestelde is. Voer het gesprek dus niet over de technologie, maar heb het over de waarden die je wilt bereiken en hoe dat op de snelste manier kan.’ En even later: ‘Bij elke kerncentrale staat een granieten sokkel met de tekst: deze kerncentrale is veilig. Terwijl het er om gaat dat die centrale op een schone manier elektriciteit produceert.’


Nucleaire industrie helpt ook niet mee

Maar als kernenergie zo schoon is, waarom zijn overheden dan verwikkeld in een eindeloze zoektocht om het afval ergens diep in de ondergrond op te slaan? Gogan: ‘De nucleaire industrie heeft het zelf tot een enorm probleem gemaakt. Terwijl bijvoorbeeld de opslag bij de Covra in Borssele er prachtig uitziet en volkomen veilig is.’

De nucleaire industrie verzuimt zich te vernieuwen

Gogan heeft meer kritiek op de nucleaire industrie. ‘De wijze waarop die nu de centrales bouwt, met gedurende vijf jaar of nog langer vijfduizend mensen op de werkplaats, is niet meer van deze tijd. Op die manier kun je nooit tempo maken. De industrie verzuimt zich te vernieuwen, vooral in de wijze waarop die centrales bouwt. Dat zou veel meer fabrieksmatig moeten, waarna het reactordeel van de centrale kant en klaar naar de bouwplaats gaat.’


Aanvulling op windstroom

Een andere kritische kanttekening kwam van spreker Pier Stapersma, onderzoeker van het Clingendael International Energy Program. ‘Accepteer als feit dat Nederland 15 GW aan windcapaciteit gaat bouwen, met een sterk wisselende elektriciteitsproductie. Is een kerncentrale dan het meest geschikt als back-up?’
 

Ook de nucleaire optie zal nooit voldoende tempo kunnen maken

Wat valt er van de bijeenkomst te leren? Blijven hangen in het eigen gelijk zal niet helpen om de publieke weerzin tegen kernenergie te doorbreken. Overheid en industrie zullen met iets nieuws moeten komen; het wachten is op een Tesla van de kernenergie. Het argument dat hernieuwbaar nooit genoeg tempo zal kunnen maken om de CO2-uitstoot voldoende snel te beperken, geldt natuurlijk evenzeer voor de nucleaire optie, ook al is dat een boodschap die de kernenergiewereld niet graag willen horen. Het enige dat dan rest is vol gas gaan met alle CO2-vrije opties, en maar hopen dat het klimaat toch nog een beetje coulance met ons zal hebben.
 

Openingsfoto: bouw van de nieuwe kerncentrale in het Finse Olkiluoto. Foto BBC World Service