25 000 windturbines in Noordzee

Met 25 000 windturbines op de Noordzee is in 2050 in 90 % van de elektriciteitsvraag van de omringende landen te voorzien. Dat blijkt uit een visionair ontwerp dat is gemaakt voor de tot 10 juli lopende Internationale Architectuur Biennale Rotterdam.

Laten zien dat met een grootschalig energielandschap op de Noordzee een flinke slag is te slaan om de afgesproken klimaatdoelstellingen in Parijs te halen, zo formuleert prof.ir. Dirk Sijmons het idee achter het grootschalige windpark.

‘Dat is belangrijk’, zegt hij met nadruk, ‘want met de snippers offshorewindparken die nu zijn voorzien, zetten we hooguit eerste stappen. We moeten met windenergie net zo grootschalig gaan denken als eind vorige eeuw de olie- en gaswinning op de Noordzee ter hand is genomen.’

Het is dan ook geen toeval dat er uitgebreid is gesproken met de bedrijven Van Oord en Shell, beide meesters op zee als het gaat om de aanleg van windparken en olie- en gaswinning.

Ook netbeheerder TenneT, energiebedrijf Eneco, de grote havens en milieuorganisatie Natuur & Milieu leverden input. De samenstelling gebeurde door H+N+S landschapsarchitecten, waarvan Sijmons een van de oprichters is, adviesbureau Ecofys en Tungsten Audio-Visual Experiences.

 

Eindbeeld

De expertise van die laatstgenoemde is volgens Sijmons onmisbaar.

‘We hebben er bewust voor gekozen om niet een eindbeeld te presenteren, een Noordzee vol met symbooltjes van windturbines. Dat zou hooguit een misschien realistischere herhaling zijn van Zeekracht, het masterplan dat architectenbureau OMA samen met Natuur & Milieu zes jaar geleden presenteerde met het architectonische idee van een ring van kabels waarop de afzonderlijke windparken waren aan te sluiten. Het probleem is dat die ringkabel zo’n gigantische voorinvestering verlangt dat het er nooit van komt. Daarom hebben we in ons project voor een groeimodel gekozen. Dat begint met de parken die nu in aanleg zijn of vergund. Gaandeweg zie je dat er verder weg op zee steeds meer windparken bij komen, tot er uiteindelijke een compleet energiepark is verrezen. Een animatie is de beste manier om die groei te laten zien. Het is wezenlijk dat ons project niet een eindbeeld is, maar een film, een odyssee.’

Hoe goed die verbeelding werkt, heeft Sijmons uit onverwachte hoek gemerkt. ‘Het ministerie van Economische Zaken wist waar we mee bezig waren en heeftons in maart uitgenodigd een presentatie te geven voor de Europese directeuren-generaal Energie. Dat werkte zo goed dat we dezelfde presentatie vervolgens ook mochten geven in hotel The Grand, waar de Europese energieministers verbleven vanwege een informele top. Plotseling wordt zo’n energiepark echt tastbaar en meer dan een abstracte spreadsheet. Echt bijzonder allemaal.’

 

Aannames

Uiteraard moesten er aannames worden gedaan, bijvoorbeeld over wat het windpark moet presteren. Als uitgangspunt diende de Energy Roadmap, die de Europese Commissie in 2011 heeft gepubliceerd. Die gaat uit van een besparing op het totale energiegebruik van 30 % in 2050, wat inclusief een economische groei is van een zeer ambitieuze 2 tot 3 % per jaar.

Verder is aangenomen dat de windturbines een vermogen hebben van gemiddeld 10 MW. Die nu worden gebouwd, zijn 3 tot 5 MW; op de tekentafel liggen er al van 20 MW. Het totale windpark zal uiteindelijk 1200 TWh per jaar produceren, maar liefst 90 % van de totale verwachte elektriciteitsvraag van de zes landen rond de Noordzee.

Is er wel voldoende ruimte om alle benodigde windturbines een plek te geven? ‘We hebben daar zeer precies naar gekeken: wat zijn scheepvaartroutes, wat is militaire zone, hoeveel windturbines kun je in een windpark bij elkaar zetten zonder dat ze onderling te veel wind afvangen? Uiteindelijk hebben we een nauwgezet vlechtwerk gemaakt met in totaal 25 000 windturbines.’

Het netto oppervlak dat ze beslaan, is 237 km bij 237 km, dat is ongeveer een tiende van het totale Noordzee-oppervlak. ‘Wel zijn er beperkingen voor de bodemberoerende visserij vanwege de stroomkabels. De marine ecologie is er waarschijnlijk mee gebaat dat er daardoor rustgebieden ontstaan, waarvan de visserij op termijn ook weer kan profiteren. De turbinevoeten leveren als kunstmatige riffen ook een welkome toename van de oppervlakte hard substraat in de Noordzee.’

Naarmate het park groeit, nemen ook de onderlinge connecties toe. Uiteindelijk ontstaat er een vermaasd netwerk. ‘Dat is dan het resultaat van ons groeimodel.’ De aanleg van zo’n netwerk leidt weliswaar tot hogere kosten, maar die worden ruimschoots terugverdiend door een veel grotere capaciteit voor energie-uitwisseling, zo heeft Ecofys berekend.

 

Werkgelegenheid

Er is ook gekeken naar de werkgelegenheid. ‘Realiseer je dat er al snel moet worden begonnen om 15 turbines per week te installeren, wil je in 2050 aan die 25 000 komen. Dat levert 310 000 banen op. Wel verdwijnen er 280 000 banen in de fossiele sector. Maar die gaan grotendeels toch verloren vanwege het uitgeproduceerd zijn van veel olie- en gasvelden. Ook dat is een grote ommekeer.’

De investeringskosten lopen op van 5 miljard tot zo’n 25 miljard per jaar. ‘De bedrijven in het consortium hebben duidelijk gemaakt dat dit project alleen rendeert als overheden een serieuze prijs voor CO₂ neerzetten. Bij de huidige prijs van circa vijf euro per ton komt er natuurlijk niets van de grond zonder subsidies. oor de schaal en de lange termijnvan het project zal er technisch een steile leercurve zijn die de prijs per kilowattuur spectaculair doet dalen, zo is de  verwachting.’

 

illustraties Stills uit de animatie '2050. An Energetic Odyssee'