Hout dat is geïmpregneerd met olie is een uitstekende voedingsbodem voor ‘goede’ schimmels die het hout bedekken en beschermen tegen schimmels die wel houtrot veroorzaken. Morgen promoveert Elke van Nieuwenhuijzen aan de Technische Universiteit Eindhoven op haar onderzoek naar schimmels voor een zogeheten biofinish voor hout.

Houtrot wordt veroorzaakt door schimmels, maar het bijzondere is dat andere schimmels hout juist beschermen. Dit principe is al een jaar of twintig bekend, maar er is nog maar beperkt wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

Daar brengt Van Nieuwenhuizen verandering in. Zij ging aan de Technische Universiteit Eindhoven, en in samenwerking met het Westerdijk Fungal Biodioversity Institute, aan de slag met verschillende soorten hout (vuren, grenen en ilomba), verschillende oliën en uiteenlopende klimatologische omstandigheden (Nederland en Noorwegen). Op het hout ontstond na verloop van tijd een dun zwart laagje, dat bestaat uit schimmel(s).
 

Dna van schimmels

De promovenda bekeek de schimmels die op het hout groeiden onder de microscoop, nadat het was geïmpregneerd met een olie. Ook analyseerde ze het dna van het schimmelmengsel. Daaruit bleek dat er minstens tien verschillende schimmels zijn die op het hout gedijen. De schimmel die ze steeds vond was de Aureobasidium; die gedijt dus blijkbaar goed in uiteenlopende klimatologische omstandigheden.

Een paar conclusies: in Nederland werkt olijfolie het beste. Dat levert bij alle drie de houtsoorten een dekkend laagje op. Ruwe lijnzaadolie op grenenhout werkt ook goed. Tests in Noorwegen leverden grotendeels hetzelfde beeld op, hoewel het daar langer duurde voor een laag dichtgegroeid was. Dat ligt waarschijnlijk aan het koudere weer.
 

Melanine

Hóe de zwarte schimmel het hout precies beschermt, heeft Van Nieuwenhuijzen niet uitgebreid onderzocht. Maar ze heeft er wel ideeën over: ‘Het zwarte dat je ziet is melanine, een pigment dat (in een net andere vorm, red.) ook in je huid zit en uv-licht tegenhoudt dat schade aan hout kan veroorzaken. Een tweede mechanisme is dat een aaneengesloten zwarte schimmel andere – hout-etende – schimmels simpelweg geen kans geeft.’

Ook over de werking van de olie werd de promovenda wijzer. Die dient in de eerste plaats om het hout waterafstotend te maken. Water komt er dan als druppels op te liggen, wat de gewenste schimmels een prettige omstandigheid blijken te vinden. Maar de olie is ook voeding voor de beschermende schimmel. Hij groeit er lekker op. ‘Je ziet die schimmels ook op ongeolied hout, maar dan zijn het kleine zwarte stipjes. Mét olie kan er op het hele oppervlak schimmel groeien.’

Overigens is het niet zo zinvol om thuis zelf aan de slag te gaan met kwast en olijfolie op je houten tuinmeubelen of die nieuwe schutting. Van Nieuwenhuizen werkte met geïmpregneerd hout, waarbij dus de olie helemaal in het hout was getrokken. Smeer je olie erop met een kwast, dan kan het maanden of jaren duren voordat de beschermende schimmel is aaneengegroeid tot het gewenste laagje.

 

Proefstukken in de grond

Helemaal nieuw is het idee niet om hout te beschermen met schimmels. Van Nieuwenhuijzen deed er tien jaar terug al onderzoek naar bij TNO. ‘We hebben toen ook een paar proefstukken met biofinish in de grond gezet, naaste een paar onbehandelde stukken hout. Die laatste zijn weggerot, maar de behandelde stukken zien er nog prima uit, negen jaar na dato.’

Van TNO kwam ook een patent, op basis waarvan het bedrijf XyloTrade een product op de markt heeft gebracht om hout mee te beschermen, Xyhlo biofinish. Dat werkt goed, maar er blijven nog tal van onderzoeksvragen over. Groeit de biofinish ook bij hete, droge omstandigheden? Houdt de schimmel op met groeien als het hout met een laagje is bedekt? Zijn er andere kleuren mogelijk? Mogelijk krijgt Van Nieuwenhuizen aan de TU Eindhoven een opvolger die zich op deze vragen gaat storten.
 




Beeldmateriaal
Openingsfoto: houten testpanelen met en zonder biofinish. Foto: Martin Meijer
Tweede foto: testopstelling van houten panelen met en zonder biofinish in Noorwegen. Foto: Elke van Nieuwenhuijzen
Derde foto: Elke van Nieuwenhuijzen aan het werk met haar houten monsters. Foto: Martin Meijer