Het kabinet Rutte III trekt 400 miljoen euro extra uit voor fundamenteel en toegepast onderzoek. Ook wordt wettelijk vastgelegd dat de CO2-uitstoot in 2030 49 % lager moet zijn dan in 1990.

Vandaag presenteerden de vier partijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie hun regeerakkoord. Hieronder de belangrijkste maatregelen op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie, energie, circulariteit en cyberveiligheid.


Steun aan techniekonderwijs

Het techniekonderwijs heeft in het regeerakkoord een duidelijke pre. Zo komt er in het basisonderwijs meer aandacht voor digitale geletterdheid en praktische vaardigheden, in de onderwijs-kerndoelen staat nu ook techniek.

Het VMBO krijgt honderd miljoen euro extra voor de versterking van het aanbod aan techniekonderwijs.

Praktijkonderwijs wordt een volwaardige schoolsoort: dat betekent dat leerlingen die niet goed zijn in theoretische vakken, maar wel goed een bepaald ambacht kunnen beoefenen, daarvoor een net zo’n volwaardig diploma ontvangen. Op een vergelijkbare manier kunnen MBO-leerlingen die niet voor de theoretische vakken slagen een vakcertificaat krijgen.

Bij de bekostiging van de universiteiten en hogescholen komt er speciale aandacht voor technische wetenschappen en onderzoeksgroepen die te maken hebben met hoge kosten. Concrete bedragen noemt het regeerakkoord overigens niet.

Om de deelname aan techniekonderwijs te stimuleren blijven het Techniekpact en het Platform Bètatechniek bestaan.
 

Extra geld voor onderzoek

Voor onderzoek wordt vanaf 2020 400 miljoen euro extra uitgetrokken. Dat is weliswaar minder dan de miljard euro die D66 en ChristenUnie wilden, maar nog altijd een substantieel bedrag. Van die 400 miljoen euro is 200 miljoen euro bedoeld voor fundamenteel onderzoek en 200 miljoen euro voor toegepast onderzoek, waarvan het merendeel via het Ministerie van Economische Zaken wordt verdeeld. Dat laatste is niet zonder betekenis, want het regeerakkoord meldt dat technologische instituten als TNO en MARIN alleen voor extra investeringen in aanmerking komen als ze tegemoetkomen aan behoeften in de markt. Ook voor de universiteiten en hogescholen legt het regeerakkoord de nadruk op publiek-private samenwerking. Het regeerakkoord komt daarmee dus niet tegemoet aan de uitdrukkelijke wens van de instituten en adviesraden om ruimte te bieden voor meer toekomstgericht onderzoek op thema’s als de energietransitie, de veehouderij van de toekomst of schoon varen (lees: ‘Toekomstgericht onderzoek in de knel’).

Tegelijkertijd valt in het regeerakkoord te lezen dat dat het topsectorenbeleid – met daarin een grote stem van bedrijven in de onderzoeksagenda – meer focus legt op de onderwerpen energietransitie/duurzaamheid, landbouw/water/voedsel en quantum/hightech/nano/fotonica.

Kennelijk botsten tijdens de coalitiebesprekingen de voorkeur van D66 en ChristenUnie met die van de VVD, en zal de uitwerking duidelijkheid moeten verschaffen over wat er nu precies gaat gebeuren met de inhoud van het toegepaste onderzoek en wie dat mag gaan doen.


Zwaar ingezet op opslag van CO2

Er komt een nieuw Klimaat- en energieakkoord, met een reductiedoelstelling voor de CO2-uitstoot van 49 % ten opzichte van 1990. Het  kabinet gaat in Europees verband zijn best doen om dat percentage op te schroeven naar 55 %, maar wil niet dat Nederland eigenstandig voorop gaat lopen.

Voor verschillende sectoren is ook aangegeven waar die reductie in 2020 vandaan moet komen.
 

Bijdrage verschillende sectoren aan in totaal 56 Mton CO2-reductie in 2030. Bron Regeerakkoord.


Het merendeel van de reductie moet komen van de opslag van CO2 door de energie-intensieve industrie en afvalverbrandingsinstallaties, en door sluiting van de kolencentrales, uiterlijk in 2030.

Voor het overige moet de reductie komen van extra wind op zee, verbetering van de efficiëntie in de energie-intensieve industrie, energiebesparing in gebouwen en het gebruik van biobrandstoffen.

De subsidie op de bijstook van biomassa wordt niet al in deze kabinetsperiode afgeschaft, maar na de afloop van het huidige regeerakkoord in 2023. Tijdens het bèta-verkiezingsdebat begin dit jaar pleitten VVD en D66 nog voor snellere beëindiging van die bijstook (lees: ‘Bijstook biomassa loopt op zijn eind’)


300 miljoen voor energie-innovatie

Voor de energie-subsidieregeling SDE+ verwacht het kabinet een jaarlijkse bijdrage van 3,2 miljard euro. Afgelopen jaar had de regering een omvang van 5 miljard euro. Nieuw is dat voor expertise-ontwikkeling en proefprojecten 300 miljoen euro wordt uitgetrokken. Onder andere het CDA pleitte hiervoor.

Woningbouwcorporaties hoeven jaarlijks honderd miljoen euro minder verhuurdersheffing af te dragen wanneer ze hun woningbestand energiezuinig maken.

Aan het eind van de kabinetsperiode hebben nieuwbouwwoningen geen aansluiting meer op het gas. Het gaat dan om zo’n 40.000 nieuwe woningen per jaar. Verwacht wordt dat van het bestaande woningbestand een soortgelijk aantal gasloos of bijna gasloos zal zijn.

Vanaf 2020 verdwijnt de salderingsregeling die maakt dat eigenaren van zonnepanelen hun stroom kunnen afleveren tegen inkoopprijs. Dat levert de schatkist jaarlijks zo’n 240 miljoen euro op.


Belasting iets groener

De belasting gaat een klein beetje vergroenen. Voor gas moet meer worden betaald (3 eurocent per kuub), voor elektriciteit iets minder (0,72 eurocent per kWh). De energiebelasting verandert zo dat huishoudens 337 miljoen euro meer gaan betalen en bedrijven 56 miljoen euro. Voor deelektriciteitssector komt er een minimumprijs van CO2 die oploopt tot 43 euro per ton in 2030. In 2021 levert die 280 miljoen euro op.

Vrachtwagens gaan een kilometerheffing betalen, de opbrengst gaat naar innovatie in het vrachtverkeer en verlaging van de wegenbelasting. Er mogen wel experimenten komen met een heffing voor personenauto’s, maar het regeerakkoord stelt uitdrukkelijk dat dat geen kilometerheffing mag zijn.

Het 'streven' is dat uiterlijk in 2030 alle nieuwe auto's emissieloos zijn.


Forse extra investering in infrastructuur

Er gaat de komende drie jaar een flink extra bedrag van 2 miljard euro naar infrastructuur, daarna jaarlijks 100 miljoen extra. Dat wordt verdeeld over weg, spoor en vaarwegen. Voor de fietsinfrastructuur is er eenmalig 100 miljoen euro.

Alle bestaande wegenprojecten zoals de Blankenburgverbinding bij Rotterdam en de Ring Utrecht gaan door. In De Ingenieur zet hoogleraar Bert van Wee vraagtekens bij zo'n extra investering (lees: 'Meer geld helpt niet tegen fileleed')


Gaswinning Groningen beetje minder

De gaswinning in Groningen gaat gedurende de kabinetsperiode een beetje omlaag, met 1,5 miljard kuub per jaar; nu is die 21 miljard kuub per jaar. Er komen geen nieuwe vergunningen voor gasboringen wáár in Nederland dan ook, dus ook niet voor boringen naar schaliegas.


Circulaire economie

Over de circulaire economie is het regeerakkoord heel summier. Er wordt alleen gesproken over verspreiding van kennis en best practices. Daarnaast komt er een inventarisatie van knelpunten in regelgeving en mogelijke oplossing daarvan.


Cybersecurity

In cybersecurity wordt 95 miljoen extra geïnvesteerd. Voor internet-of-things-apparaten komen er veiligheidsstandaarden.

Aan nieuwe wetgeving die de veiligheidsdiensten en politie extra bevoegdheden geeft, legt het regeerakkoord beperkingen op. Zo mogen veiligheidsdiensten alleen hacksoftware gebruiken voor specifieke zaken. Het gebruik ervan wordt geregistreerd en openbaar gemaakt. Na twee jaar volgt een evaluatie. Echter, mocht deze regel te veel beperkingen opleggen, dan mag de hacksoftware wel algemeen worden gebruikt, zoals de wet oorspronkelijk bedoelde.

Over de nieuwe wet die het verzamelen van gegevens regelt – waar nu een referendum over lijkt te komen – herhaalt het regeerakkoord dat er van een willekeurig en massaal verzamelen van gegevens geen sprake zal zijn. Er is een strikte afspraak dat de nieuwe wet na twee jaar wordt geëvalueerd, en als daar aanleiding toe is komen er extra waarborgen.