De Twentse hoogleraar Arjen Hoekstra is afgelopen maandag plotseling overleden. Hij is 52 jaar oud geworden. In het juninummer van De Ingenieur stond onderstaand portret van de bedenker van de watervoetafdruk. 

Ongeveer 40 procent van het water dat we in Nederland gebruiken, consumeren we in de vorm van vlees. Dat bleek in 2012 uit een onderzoek dat de Twentse hoogleraar watermanagement Arjen Hoekstra publiceerde in het gezaghebbende tijdschrift Ecosystems.

‘Sinds die studie is Arjen vegetariër. Toen hij erachter kwam dat een plantaardig dieet veel minder water kost, kon hij het voor zichzelf niet meer verantwoorden om vlees te eten’, zegt Joep Schyns, die in Hoekstra’s groep promoveerde en er nu als postdoc werkt.

In 2002 ontwikkelde Hoekstra de watervoetafdruk, een methode om te meten hoeveel water we consumeren en vervuilen bij het produceren van allerlei goederen en diensten. In 2008 richtte hij het Water Footprint Network op, een denktank van experts die op zoek zijn naar oplossingen voor de wereldwijde waterschaarste.

Dit jaar ontving Hoekstra van de European Research Council een Advanced Grant van 2,5 miljoen euro om de wereldwijde hoeveelheid land en water te berekenen die nodig is om in de toekomst ons voedsel en onze energie te produceren. En volgend jaar verschijnt de tweede editie van zijn standaardwerk The Water Footprint of Modern Consumer Society. 


Diep verlangen 

Twintig jaar geleden nam hoogleraar Huub Savenije, die net met emeritaat is, Hoekstra in dienst. ‘Vlak daarvoor sprak ik Malin Falkenmark, het Zweedse icoon op het gebied van integraal waterbeheer. Zij zei me dat ze een ongelooflijke man had ontmoet die vier toekomstscenario’s had onderzocht voor de Zambezi, een van de grootste rivieren van Afrika. Hij had daarin de politiek meegenomen, wat uniek was voor die tijd. Die man bleek Arjen.’ 

Falkenmark zelf had in de jaren negentig bedacht om groen en blauw water van elkaar te scheiden, waarbij blauw staat voor rivieren, stuwmeren en geïrrigeerde landbouw, en groen voor de door de regenval gevoede landbouw en ecosystemen. De wereldvoedselvoorziening hangt hoofdzakelijk af van groen water.

‘In het spanningsveld tussen groen en blauw zitten de milieuvraagstukken waar Arjen zich mee bezighoudt.’ Savenije omschrijft Hoekstra als een uiterst precies persoon die ontzettend goed is in het uitwerken van ideeën. ‘Hij is de eerste die voor ongelofelijk veel producten, landen en politieke systemen de watervoetafdruk berekende. Intussen is hij op dat gebied de meest prominente wetenschapper ter wereld’, stelt Savenije. 


Geen opgever 

‘Hoe kan een ingenieur zoveel om de natuur geven? Dat heb ik me het meest afgevraagd toen ik bij hem in Zimbabwe was, waar hij destijds werkte’, zegt hoogleraar Ashok Chapagain vanuit Zuid-Afrika via Skype. ‘We gingen  met zijn vrouw en kinderen in een jeep groot wild bekijken. Hij praatte over zijn diepe verlangen om voor de natuur te zorgen. Zo wil hij dat een deel van de hoeveelheid regenwater gereserveerd blijft voor de natuur, omdat anders ecosystemen ten onder gaan.’ 

En wat maakt Hoekstra zo succesvol? ‘Hij is volhardend’, zegt Guoping Zhang, van 2010 tot 2017 werkzaam bij het Water Footprint Network op de universiteitscampus in Enschede. ‘Mensen hebben veel meningen en Arjen luistert daarnaar, maar als hij denkt dat iets goed is, zal hij niet opgeven.’

Schyns herinnert zich een anekdote die dat illustreert. ‘Bij een expertmeeting over het meten van de impact van waterconsumptie hadden twee groepen een totaal verschillende mening over hoe dat moest gebeuren. De moderator vroeg: ‘Wat is nou een methode die door iedereen wordt gedragen?’ Waarop Arjen zei: ‘Ik wil helemaal geen consensus! Ik wil dat het op een goede manier gebeurt!’ Zijn ideeën berusten op een sterke  wetenschappelijke basis. Je moet dus van goeden huize komen om hem van een alternatief te overtuigen. 

Tekst: Desiree Hoving

Ilustratie: Marcel Groenen