Animatie van de drijfarm die het plastic verzamelt en hetcilindervormige die dat vervolgens vermaalt.

Met zijn project The Ocean Cleanup wil Boyan Slat een einde maken aan het zwerfplastic in de wereldzeeën. Via crowdfunding haalde hij al ruim twee miljoen euro binnen en een in juni verschenen haalbaarheidsstudie geeft reden voor optimisme. Toch is de grote oceaanschoonmaak nog geen gelopen race.

‘Als de eerste grote testconstructie echt in zee ligt, dat lijkt me het spannendste. Dat je bij een grote storm in zo’n controlecentrum staat te kijken, met het zweet in je handen, of het ding wel heel blijft. Daar kijk ik echt naar uit.’ Vermoedelijk is het de zoveelste keer dat Boyan Slat iets van deze strekking tegen een journalist zegt. Van onderzoeker en ontwerper is hij plotseling woordvoerder geworden: al drie maanden lang doet hij niets anders dan de pers te woord staan over zijn project The Ocean Cleanup, waarmee hij zwerfplastic uit de wereldzeeën wil halen.

Bijna alle artikelen die over zijn project verschijnen, halen zijn duikvakantie in Griekenland aan, inmiddels vier jaar geleden. Toen vroeg de zestienjarige Slat zich af waarom hij meer plastic dan vissen in het water zag. Hij besloot zelf een oplossing voor het probleem te verzinnen en dat resulteerde in het project The Ocean Cleanup. In plaats van plastic afval met sleepnetten uit de oceaan te vissen – een dure operatie, die zorgt voor veel bijvangst – stelt Slat voor kilometers lange drijfarmen in het water te leggen, waar het plastic vanzelf in drijft. Vervolgens komt het afval terecht in een cilindervormig platform, waar het wordt vermalen. Elke 45 dagen komt een schip het platform leegpompen. Binnen tien jaar zou zo 79 % van al het huidige plastic uit zee zijn verwijderd.

Zijn presentatie van het idee tijdens TEDxDelft in 2012 trok binnen de kortste keren tienduizenden kijkers op YouTube. The Ocean Cleanup werd een hype. ‘Op de dag dat het project viral ging, kreeg ik 1500 e-mails in mijn inbox’, vertelt Slat. ‘Velen boden hun hulp aan. Ik heb niet eens hoeven zoeken naar experts, die kwamen zelf naar me toe.’
 

Test met een 40 m lange drijfarm bij de Azoren.

Maar er was ook kritiek. Het zou een onrealistisch project zijn, gedoemd om te worden verzwolgen door de grillige oceaan. Met zijn in juni afgeronde haalbaarheidsstudie in de hand dient Slat zijn critici nu van gedetailleerde repliek. Niettemin neemt hij ook zelf nog de nodige voorzichtigheid in acht bij het formuleren van zijn claims: hij geeft aan dat er nog allerlei onzekerheden zijn die moeten worden opgehelderd, wil het project kans van slagen hebben.

Zo is nog onbekend welke invloed de organismen die tegen het gevaarte kleven, hebben op de stromingsdynamiek. En hoeveel plastic er nu precies op de wereldzeeën drijft, is ook een vraag. De schattingen daarover lopen volgens Slat uiteen van 1 miljoen tot 150 miljoen ton. Die zijn gebaseerd op de hoeveelheid plastic die een enkel onderzoeksschip op zeker moment uit de oceaan vist. ‘Wij gaan voor het eerst een grootschalige meetactie doen met tientallen schepen om een betere schatting te maken’, laat hij wetem. ‘We moeten ook nog onderzoeken wat voor soort plastic er midden op de oceanen drijft. Tot nu toe hebben we alleen plastics van de Hawaïaanse kust gezien.’

Verder bestaat er nog twijfel over de benodigde robuustheid van de constructie: de barrières zijn ontworpen om 95 % van de golven te weerstaan. Bij golven hoger dan 5,5 m worden de barrières losgekoppeld van het platform, zodat ze vrij kunnen bewegen. ‘De vraag is wanneer je dat doet’, geeft Slat aan. ‘Het kost veel tijd en geld om ze weer vast te koppelen, dus we zouden ook een constructie kunnen maken die 100 % van de golven weerstaat. Dat maakt de constructiekosten echter weer hoger.’

Binnen een jaar moet de eerste testconstructie van 500 tot 1000 m in de oceaan liggen en drie jaar later de definitieve oceaanopschoners. Wel is daar nog behoorlijk wat meer geld voor nodig dan de nu via crowdfunding opgehaalde twee miljoen euro; in totaal zijn de kosten op 317 miljoen euro geraamd. Veel wil Slat daarover niet kwijt: ‘Er zijn gesprekken gaande met allerlei partijen.’
Van het succes van zijn project staat hij zelf te kijken, zo lijkt het. Op de vraag of zijn leeftijd ooit een obstakel is geweest, zegt de twintigjarige: ‘Ik heb mijn leeftijd nooit als een handicap ervaren. Je zou kunnen denken dat mijn leeftijd potentieel heeft geholpen deuren te openen, maar bij gebrek aan een controle-Boyan zullen we dat nooit echt weten.’