Dat eilanden door klimaatverandering onbewoonbaar worden, is geen feit maar een keuze. Dat is de opinie van milieubeleidswetenschapper Ingrid Boas van Wageningen University & Research en overstromingsdeskundige Ruben Dahm van onderzoeksinstituut Deltares

 

De zeespiegel stijgt en dat gaat de wereldbevolking merken. In Nederland denkt men na over adaptatiestrategieën zoals het versterken van dijken, het anders inrichten van het land of het bouwen van aangepaste (bijvoorbeeld drijvende) woonwijken.

Sommige andere regio’s zullen er niet aan ontkomen dat ze op termijn door zeespiegelstijging onbewoonbaar worden. Althans, dat lijkt de veronderstelling van internationale organisaties en de media vaak te zijn.

De gebieden waarop zij doelen, bevinden zich doorgaans in het zuiden van de wereld. Het gaat bijvoorbeeld om de deltagebieden van Bangladesh en atol-eilanden zoals Tuvalu en Kiribati. Vaak gaat de stelling dat deze plekken onbewoonbaar worden gepaard met de waarschuwing dat dit zal leiden tot klimaatvluchtelingen die hun heil elders zoeken.

 

Geen feit maar veronderstelling

Dat deze gebieden met mogelijk zeer uitdagende klimaatcondities te maken krijgen, lijkt helaas een gegeven. Dat deze gebieden per definitie onbewoonbaar worden is echter geen wetenschappelijk onderbouwd feit, maar een op politiek gebaseerde veronderstelling.

De bewoonbaarheid van een gebied is niet alleen afhankelijk van omgevingsfactoren zoals het klimaat, maar ook van menselijk ingrijpen.

In feite zegt deze aanname daardoor ook iets over de waarde die we aan deze gebieden toekennen: het algemene maar problematische idee is vaak dat het mondiale noorden superieur is boven het zuiden.

Onder de Nederlandse bevolking leeft het idee dat ons land onbewoonbaar zou kunnen worden immers nauwelijks, terwijl ook wij zonder extra ingrepen deels onder water lopen.

 

Recht op zelfbeschikking

Dit is zowel ethisch als uit het oogpunt van gelijkwaardigheid problematisch. Op deze manier worden adaptatiescenario’s voor sommige regio’s bij voorbaat al uitgesloten en voor andere regio’s niet. Het recht op zelfbeschikking van de bevolking en de kennis die lokaal aanwezig is, worden daarbij genegeerd.

Opeenvolgende regeringen van Tuvalu hebben, ondanks de beperkte middelen die ze hebben om grootschalige projecten te financieren, toch een aantal adaptatieprojecten ondernomen – waaronder het terugwinnen van land op de zee. Het geloof dat hun eilandenstaat onbewoonbaar wordt, brengt het risico met zich mee dat dit soort projecten van tevoren al als naïef, ontoereikend of onhaalbaar terzijde wordt geschoven.

Zo wordt het een self-fulfilling prophecy.

 

Open debat

De bewoners van een regio zouden mede moeten bepalen of ingrijpen om hun land te redden al dan niet zinvol is. Wij stellen dan ook voor dat (1) bevolkingen in het mondiale zuiden hun eigen, gewenste klimaatbestendige toekomst delen, ook met wetenschappers en beleidsmakers, en (2) dat journalisten, politici, en andere opiniemakers zich gaan toeleggen op het openen van het debat over bewoonbaarheid, in plaats van te doen alsof het om voldongen feiten gaat.

Bewoonbaarheid in tijden van klimaatverandering is geen starre uitkomst van een bepaald klimaatscenario, maar een dynamisch proces dat vraagt om een open debat.

 

Dit is een verkorte versie van het betoog Reclaiming open climate adaptation futures in Nature Climate Change, nr. 13, 2023.

Openingsbeeld: Depositphotos