Er komen minder snel nieuwe technieken beschikbaar op het gebied van duurzame energie dan pakweg tien jaar terug. Dat blijkt uit een nieuwe studie van het Europees Octrooibureau en het Internationaal Energieagentschap. Zij inventariseerden de octrooien op het gebied van verduurzaming over de afgelopen twintig jaar.

Het rapport ‘Patents and the energy transition: global trends in clean energy technology innovation’ van het Europees Octrooibureau (EPO) en het Internationaal Energieagentschap (IEA) verscheen gisteren. 

Wat de onderzoekers hebben gedaan is de zogeheten internationale octrooifamilies (IPF’s, de octrooien die tegelijkertijd in meer dan één land zijn aangevraagd) in kaart brengen die gaan over zogenoemde ‘koolstofarme’ energie-uitvindingen.

Dit zijn alle uitvindingen die bijdragen aan energiebesparing en de reductie van CO2-uitstoot. Dat kan dus variëren van een nieuw type windturbine tot een baksteen die beter de warmte vasthoudt in een gebouw.
 

Verschuiving

Vervolgens deelden de onderzoekers de gevonden octrooifamilies in naar regio's en industriesectoren. Daaruit blijkt een verschuiving in de octrooiaanvragen van technologieën aan de aanbodkant van duurzame energie naar de zogeheten enabling technologies, die de energietransitie ondersteunen. Denk hierbij aan smart grids en aan vormen van energieopslag, zoals batterijen. Dat is te zien in de figuur hieronder.

In de afgelopen paar jaar is er een verschuiving te zien in de octrooiaanvragen van technologieën aan de aanbodkant van duurzame energie (windturbines, zonnecellen etc.) naar de zogeheten enabling technologies, die de energietransitie ondersteunen. Klik op de figuur voor een grotere weergave.


Gerijpt

‘Veel van de technologieën voor het opwekken van duurzame energie zijn gerijpt. Denk aan zonnepanelen of windturbines, daar vindt duidelijk minder innovatie plaats dan een paar jaar geleden’, zegt octrooionderzoeker Victor Veefkind van het Europees Octrooibureau, een van de auteurs van het rapport. ‘Nu de energietransitie op stoom komt, komen we erachter dat we opslag van energie en smart grids nodig hebben die vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Dus op die onderwerpen zien we nu veel octrooiaanvragen.’
 

Oplaadbare lithium-ionbatterijen

Verder laat het onderzoek zien dat de belangrijkste motor voor innovatie momenteel de groei is in elektrische voertuigen, vooral door de ontwikkelingen op het gebied van oplaadbare lithium-ionbatterijen. ‘Ook in de energie-intensieve industrie zien we veel innovatie, in de staal- en in de cementindustrie bijvoorbeeld’, zegt Veefkind.

Staal- en cementfabrieken zijn echte energieslurpers, en daar is dus ook nog veel winst te boeken met slimme uitvindingen. ‘Verder worden er vooral veel vindingen geoctrooieerd in het zwaar transport en in de ICT. Bijvoorbeeld bij datacenters is efficiënt energiegebruik belangrijk.’
 

De 'revealed technology advantage (RTA) index'  is een maat voor de specialisatie van een land in bepaalde technologieën. Een index groter dan één geeft al een mate van specialisatie weer. Hier zijn alleen de allerhoogste indices weergegeven, maar dit geeft een aardig beeld van waar een land goed in is. Klik op de figuur voor een grotere weergave.


Nederlandse bedrijven

Uit de indeling op landen komt naar voren dat Nederlandse bedrijven en instellingen vooral octrooien aanvragen op het gebied van bio-energie (bijvoorbeeld de raffinage van biobrandstoffen), koolstofopname, landbouw, gebouwen en chemie en olie.

‘Neem nu gebouwen, daar denk je misschien niet direct aan bij energiebesparing, maar daaronder vallen technologieën als warmtepompen, airco’s, zonnepanelen, zuinige verlichting, en betere isolatie. Dat rekenen we allemaal mee bij onze inventarisatie.’
 

De groei van innovatie in duurzame technologie vlakt af. Klik op de figuur voor een grotere weergave.

 

Tandje bijgezet

Een van de belangrijkste conclusies van het nieuwe rapport is dat er steeds minder snel nieuwe technieken beschikbaar komen op het gebied van duurzame energie dan pakweg tien jaar terug. De groei vlakt af en is veel minder groot dan in de periode 2010 - 2013, wat te zien is in bovenstaande grafiek.

Het Europees Octrooibureau en het Internationaal Energieagentschap (IEA) laten dan ook waarschuwende woorden uitgaan. Om klimaatverandering tegen te gaan, moet er een tandje bij worden gezet. ‘Om netto op nul uit te komen (met de CO2-uitstoot, red.) in 2050 zal bijna de helft van de emissiereducties afkomstig moeten zijn van technologieën die nog niet op de markt zijn’, zegt directeur Fatih Birol van IEA in een persbericht.


Commercieel benutten

Dit zijn technologieën die misschien al wel in een octrooi zijn vastgelegd, maar daarmee is er nog geen commercieel verkrijgbaar product. ‘Uiteindelijk moet een bedrijf een octrooi commercieel gaan benutten’, zegt ook onderzoeker Veefkind. ‘Er zit behoorlijk wat tijd tussen het indienen van een octrooi en het moment dat een commercieel product gaat bijdragen aan energiebesparing en CO2-uitstootreductie.’
 

Stimuleren en ontmoedigen

Overheden kunnen duurzame energietechnologie vooruithelpen door bepaalde technologieën te stimuleren en andere te ontmoedigen. Veefkind. ‘Neem bijvoorbeeld warmtepompen om woningen duurzaam te verwarmen. Die komen in ons land nog niet echt van de grond. De overheid kan ervoor kiezen om die technologie te stimuleren met bijvoorbeeld een subsidie. We hopen dat ons rapport beleidsmakers wat richting geeft. In onze analyse kunnen ze zien op welke onderwerpen de meeste innovatie plaatsvindt.’


Openingsfoto Depositphotos