‘De slimste man die ik ooit heb ontmoet’

Voor zijn boek over de begindagen van ruimtevaartbedrijf SpaceX trok de Amerikaanse journalist Eric Berger een tijd op met Elon Musk. Hij leerde zijn ingewikkelde persoonlijkheid kennen en kreeg bewondering voor het doorzettingsvermogen van de techondernemer. ‘Van alle beroepsgroepen heeft Musk het meeste ontzag voor ingenieurs.’

Tekst: Jim Heirbaut

 

Eric Berger raakte als kind, eind jaren zeventig, gefascineerd door sterrenkunde en ruimtevaart. De spaceshuttle begon te vliegen en de ruimtesondes Voyager 1 en 2 verkenden de uithoeken van ons zonnestelsel. ‘Maar de eerste beelden van Saturnus en Neptunus hebben mijn interesse in sterrenkunde en ruimtevaart echt aangewakkerd’, vertelt Berger via Zoom.

Hij haalde telescopen in huis en ging sterrenkunde studeren. Toch werkte Berger nooit als astronoom; hij ging schrijven voor de krant in zijn woonplaats Houston in Texas. Sinds 2015 schrijft hij voor de populaire technologiewebsite Ars Technica. Begin dit jaar verscheen zijn eerste boek, Liftoff, over de beginjaren van het ruimtevaartbedrijf SpaceX.
 

Hoe overtuigde u Musk mee te werken aan uw boek?

‘Elon houdt niet van journalisten. Hij denkt dat de meesten er alleen op uit zijn om mensen in de val te laten lopen, en dat er te weinig serieuze verslaggeving is. Ik schrijf al tien jaar over commerciële ruimtevaart en laat zien dat de interessantste ontwikkelingen van jongere bedrijven komen, niet van de door landen gefinancierde megabedrijven. Musk dacht dat ik voldoende inhoudelijke bagage heb en de SpaceX-uitdagingen begrijp.’

 

Wat is Musk voor iemand?

‘Een ingewikkelde persoonlijkheid, dat staat buiten kijf. Hij is eigenlijk een grote nerd. Om te beginnen is hij wat groter en imposanter dan je zou verwachten, tegelijk komt hij ook wat klungelig over. Maar hij is extreem intelligent, de slimste persoon die ik ooit heb ontmoet. En ik heb Stephen Hawking vier keer ontmoet.

Elon kan ook bot zijn, direct in zijn kritiek. Maar hij is ook oprecht: wat hij zegt, dat meent hij. Als je een discussie met hem hebt, dan probeert hij je punt echt te begrijpen en een rationeel antwoord te formuleren.’

 

Is Musk aardig?

Bulderende lach. ‘Aardig? Hmm. Ik voelde me bij hem nooit helemaal op mijn gemak. Ik had voortdurend het gevoel dat hij me zat te peilen en te beoordelen. En als hij denkt dat je iets doms zegt, schrijft hij je zo af. Tegelijk kan hij heel grappig zijn. Als hij in een goed humeur is, is het geweldig om in zijn nabijheid te verkeren en kun je leuke gesprekken met hem hebben.’

Hij is de slimste persoon die ik ooit heb ontmoet. En ik heb Stephen Hawking vier keer ontmoet.

Waar komt zijn rusteloosheid vandaan?

‘Het moet een karaktertrek zijn, he’s just wired that way. Hij wil altijd dingen beter doen of, nog belangrijker, sneller. En hij gedraagt zich al twintig jaar zo met zijn bedrijven SpaceX en Tesla. Daar is het succes van SpaceX aan te danken: Musk was continu bezig om de raketten beter te maken en de ontwikkeling te versnellen. Hij geeft zijn mensen niet alleen opdrachten, maar zoekt voortdurend naar manieren om ze te ondersteunen. Het lijkt me persoonlijk lastig om het lang vol te houden onder zo’n baas, want het is erg vermoeiend.

De meeste mensen van SpaceX die ik sprak, ervoeren dat ook. Maar tegelijk vinden de meesten dat het allemaal waard. Want ze hebben in een bepaalde periode van hun leven meer gepresteerd dan ze op welke andere plek dan ook hadden gedaan. Aan die ervaring hechten zij veel waarde.’
 

 

Musk is een multitasker tot de zoveelste graad, schrijft u in uw boek. Is hij dat van nature, of heeft hij zich dat aangeleerd?

‘Hij is het uit bittere noodzaak. Niet alleen geeft hij leiding aan twee grote bedrijven, maar hij is ook continu bezig met technische oplossingen voor de grootste problemen van die twee bedrijven. En hij is niet alleen met het heden bezig, maar ook nog eens met de toekomst van zijn bedrijven. Wat moet er nu gebeuren om te zorgen dat we over twee, drie jaar kunnen doen wat we dan willen? Dan heb je veel aan je hoofd.’

 

Hoe houdt hij dat allemaal bij?

‘Dat weet ik niet. Ik probeer me te herinneren of hij een aantekeningenboekje had in vergaderingen. Dacht van niet. Ik denk dat er heel veel in zijn hoofd zit.’

 

Als iemand zegt dat iets onmogelijk is, wat doet Musk dan?

‘Hij vraagt eerst: waarom? Tegen werknemers zegt hij: oké, wat heb je nodig om het wel mogelijk te maken? In mijn boek geef ik het voorbeeld van een twintig meter hoge muur waar iemand overheen moet springen. Dat kan niet, maar Elon zou dan meteen zeggen: wat als je een pogostick neemt, lukt het dan wel? Of als ik je een jetpack geef? Musk zoekt altijd naar manieren om het onmogelijke toch mogelijk te maken.’
 

 

Musk lijkt met veel zelfvertrouwen naar de wereld te kijken.

‘Ja, en dat is volgens mij zijn achtergrond in engineering. Ingenieurs zien een probleem en zoeken naar manieren om het op te lossen. Dat is voor mij één van de meest indrukwekkende kanten van Musk. Als ik naar een groot probleem voor de mensheid kijk, zoals de opwarming van de aarde, denk ik: “Tsjonge, wat een toestand, maar ik ben maar één persoon, dus wat kan ik doen?” Musk heeft de houding: het is klote en hoe kunnen we het oplossen? Hij is bereid om de grootste problemen in de wereld aan te pakken.’

 

Eigenlijk is dat moedig.

‘Ja inderdaad, daar is moed voor nodig. Dat zit bij hem echt diep. Hij ziet een probleem en denkt: er móet toch een logische manier zijn om dat op te lossen. En dan gaat hij oplossingen uitproberen. Er is ook geen beroepsgroep waarvoor Musk meer ontzag heeft dan voor ingenieurs. Ik praatte een keer met hem over het opnieuw mensen de ruimte in schieten en ik zei dat dat jonge mensen wel zou inspireren om astronaut te worden. Kan zijn, zei Musk, maar ik wil jongeren liever inspireren om ingenieur te worden.’

 

Wie of wat is Musks grootste vijand?

‘Hij haat een ongelijk speelveld. Een competitie moet open en eerlijk zijn, want hij is ervan overtuigd dat zijn bedrijven het dan winnen. Ze zijn beter, slimmer, sneller en efficiënter. Bij het opschudden van de auto- en de ruimtevaartindustrie had Musk het gevoel dat hij een ongelijke strijd heeft moeten vechten. Daarnaast heeft hij een grote hekel aan dingen die zijn bedrijven afremmen, zoals trage bureaucratische molens van overheden. Musk bepaalt graag zelf hoe snel dingen gaan, en dat is zo snel als mogelijk. Dus toen voor SpaceX de toestemming uitbleef om vanaf lanceerbasis Vandenberg test lanceringen uit te voeren, was het op een gegeven moment genoeg en zei hij: laat maar zitten, we gaan wel naar Kwajalein, een eilandje in de Stille Oceaan.’

 

Musk was multimiljonair maar stopte al zijn miljoenen in de bedrijven SpaceX en Tesla. Wat laat dat zien volgens u?

‘Dat hij echt wil dat zijn bedrijven slagen. Daarom heeft hij zich ook altijd een slag in de rondte gewerkt. Hij is alleen maar geïnteresseerd in die hogere doelen: vervoer duurzaam maken en van de mens een multiplanetaire soort maken. Ik geloof volledig dat hij daarin oprecht is. Ofschoon hij kan genieten van zijn leven in luxe, is hij niet geïnteresseerd in het vergaren van meer en meer geld.’
 

 

Twijfelt Musk ooit aan zichzelf?

‘Dat weet ik niet. Als hij wel eens twijfelt, heb ik daar in ieder geval zelden iets van gezien. Hij heeft een groot vertrouwen in zichzelf en de feiten laten zien dat hij gewoon vaak gelijk heeft.’

 

Het is bekend dat Musk keihard werkt. Medewerkers die hem om half drie ’s nachts mailden, kregen binnen vijf minuten een berichtje terug. Raakt hij wel eens overwerkt?

‘Ja, dat staat goed beschreven in het boek van Ashlee Vance over Musk; dat hij zich bijna dood heeft gewerkt. En later, in 2018, ging de Teslafabriek door production hell (honderdduizenden reserveringen voor Model 3, maar Tesla kreeg de productielijn niet op de rit, red.) en toen was Musk duidelijk mentaal aan het instorten, getuige z'n rare opmerkingen op Twitter. Zeker is dat Musk zichzelf altijd blijft pushen tot de limiet, en dat kan niet goed zijn voor zijn gezondheid.’