Filmmakers die geen wetenschappelijke of technische bokken willen schieten kunnen in de VS hun licht opsteken bij een speciale vraagbaak van de National Academy of Sciences.

Iedere ingenieur is wel eens in elkaar gekrompen van gêne bij de manier waarop wetenschap en techniek in films en op televisie worden voorgesteld. Zomaar een voorbeeld: het idee dat je het magnetisch veld van de Aarde zou kunnen herstellen door in het centrum van de planeet een atoombom te laten ontploffen, is te absurd voor woorden. Net als het idee dat je een bom ter plekke zou kunnen krijgen trouwens. De film The Core bouwt zijn verhaal rond dit soort fantasieën.

Meer algemene stommiteiten: ruimteschepen die bochten nemen als een vliegtuig en hoorbare ontploffingen in het luchtledige. Om dit soort flaters te voorkomen heeft de Amerikaanse National Academy of Sciences de Science and Entertainment Exchange opgericht, een gratis dienst waar filmmakers sinds 2008 advies kunnen krijgen over wetenschappelijke (lees: beta-) onderwerpen. Een scenarioschrijver belt met een probleem, wordt gekoppeld aan de juiste deskundige en kan zo zijn verhaal verbeteren. Een recente video op de Amerikaanse nieuwssite Vox bespreekt deze uitwisseling.

Er komen aardige voorbeelden aan de orde, zoals de manier waarop de getallenreeks van Fibonacci terechtkwam in de film Arrival, over communicatie met buitenaardse intelligentie. 


Kaal, bril en laboratoriumjas

Het gaat overigens niet alleen over wetenschappelijke feiten of begrippen maar ook om de manier waarop de wereld van wetenschap en techniek wordt voorgesteld. Ann Merchant van de 'Exchange': 'We hebben het liefst dat ze held of hoofdpersoon zijn, maar we zien ook graag dat ze vrouw zijn of gekleurd en we willen dat ze deel uitmaken van het dagelijks leven.'

'Als je kinderen vraagt een wetenschapper te tekenen, komt er een meestal plaatje van een oude blanke man,' aldus de commentaartekst van een recente video op de Amerikaanse nieuwssite Vox. 'De kinderen geven dan vaak films als hun bron voor dit beeld.' De tekeningen die in de video worden getoond zijn nog een graadje erger. De oude blanke mannen zijn in meerderheid kaal, dragen een bril en een laboratoriumjas, en ze zwaaien met een reageerbuis of een erlenmeyer. Het zou best kunnen dat dit vooral ligt aan kinderfilms uit de hoek van Cartoon Network want in Hollywoodfilms, van Jaws tot en met The Martian zijn geleerden allang vaker de jeugdige held dan een oude zonderling.

Grote Hollywoodproducties huren tegenwoordig hun eigen wetenschappelijke consultants in maar dat voorkomt niet alle onheil. In Gravity bijvoorbeeld wordt een van de astronauten tollend weggeslingerd, om in het volgende shot in een heel ander tempo rond te draaien. Dat zal de gemiddelde kijker niet storen maar het heeft geen enkele noodzaak in het verhaal en is erg makkelijk te voorkomen. Anders is het met de zwerm ruimtepuin die het ruimtestation vernietigt. In werkelijkheid komen ze niet voor in dergelijke dichtheden. Maar zo'n vrijheid moet je de filmmaker gunnen: als er niets te zien is, kun je er ook geen film over maken.