De tot dan toe relatief onbekende digitale kunstenaar Beeple verkocht onlangs zijn werk voor 69 miljoen dollar. Terecht of belachelijk, daarover verschillen de meningen. Maar de achterliggende technologie van non-fungible tokens lijkt een blijvertje.

Bewijs van bezit, een akte, een contract. Mensen zijn er dol op. Al van jongs af aan verzamelen we postzegels, knikkers, Pokémonkaarten; en als we ouder en kapitaalkrachtiger worden: kunst. We lijken niet zonder te kunnen.

In de digitale wereld bleek het lange tijd heel lastig om vast te leggen dat iemand iets bezit, of dat iemand iets heeft gemaakt. Zo lang je de bits en bytes maar juist kopieert, kan niemand zien wie nou de werkelijke eigenaar is van een digitaal werk, zoals een game of een speelfilm. Natuurlijk, dat vastleggen doen we op allerlei manieren met contracten, rechten, copyrights enzovoort, maar heel makkelijk toe te passen is dat vaak niet.

Tot er ruim tien jaar geleden een nieuw fenomeen de kop op stak: de bitcoin-blockchain. In dit ‘digitale kasboek’ bleek je van alles vast te kunnen leggen met simpele tijdstempels (timestamps), die onherroepelijk verbonden zijn met de eigenaar van de juiste geheime sleutel.
 

Klik hier voor een grotere weergave. Illustratie Ymke Pas

 

Tijdstempel

Al vrij snel ontstonden bedrijfjes zoals Factom die gebruikmaakten van die blockchain om van alles in vast te leggen of, beter gezegd, een tijdstempel mee te geven. Op die manier kon iedereen heel makkelijk bewijzen op welk moment in de tijd hij of zij ooit een document publiceerde, een website updatete of een contract vastlegde. Zonder dat daar een derde partij ooit in de toekomst aan zou kunnen morrelen.

Een tijdstempel spreekt alleen niet erg tot de verbeelding, zeker niet eentje vastgelegd op de bitcoin-blockchain, een bitcoin is immers een zogeheten fungibel muntje: uitwisselbaar, vervangbaar, precies zoals geld hoort te zijn: nooit uniek. Het feit dat de administratie van die muntjes, in de vorm van een tijdstempel, onherroepelijk wordt vastgelegd, doet daar niets aan af.

Maar een kunstwerk, dat deel je niet op. Een zwaard dat je in een computerspel vindt, deel je niet op. Een postzegel is waardeloos als er een stukje mist. Je kunt iemand 0,0001 bitcoin geven, maar je kunt iemand niet blij maken met 50 procent van een kunstwerk.

Een non-fungible token (NFT) is dus niets anders dan een eigendomsbewijs, of een akte, in de digitale wereld dat uniek is en niet deelbaar. Eigenschappen die gelden voor zo’n beetje alle dingen in onze fysieke wereld, behalve voor geld.
 

Vertrouwen, herkomst en echtheid

De kunstwereld dook al snel op het vastleggen van fysieke kunstwerken op verschillende blockchains, zoals de Ethereum-blockchain. Hierbij ging het vooral om het vastleggen van de herkomst van kunstwerken. Eerst moet zo’n werk namelijk beoordeeld worden door een expert en na goedkeuring kan het in zo’n database terechtkomen. Elke keer dat het kunstwerk van eigenaar verwisselt, wordt ook het eigenaarschap van de vastgelegde eigenschappen op zo’n blockchain meegenomen.

Een van die platforms heet Artory en werd in 2016 opgezet door Nanne Dekking, oud-voorzitter van de bekende Nederlandse kunstbeurs Tefaf. Dat platform wist in de afgelopen jaren een grote schare aan belangrijke instellingen en bekende veilinghuizen aan zich te binden, waaronder Christie’s. In november 2018 dook het veilinghuis voor het eerst groot op in het nieuws rond de verkoop van de Barney A. Ebsworth-collectie waarbij alle werken vastgelegd werden op de Ethereum-blockchain via Artory.
 

69 miljoen dollar

En onlangs wist het veilinghuis alle nieuwsmedia te halen met de verkoop van een volledig digitaal kunstwerk in de vorm van een NFT met de naam EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS van de kunstenaar Beeple, een pseudoniem van Mike Winkelmann, een grafisch ontwerper uit de Verenigde Staten. Het bedrag waarvoor de NFT van eigenaar verwisselde was dan ook niet onaanzienlijk: 69 miljoen dollar (bijna 60 miljoen euro). Of dit een reële waarde is voor een dergelijk werk zal de tijd leren.

Toch lijken velen het er wel over eens dat NFT’s wel degelijk een toekomst hebben, vooral omdat het gaat om digitale eigendomsrechten, waar je dus heel wat interessante dingen aan kunt koppelen. Denk aan concertkaartjes waar je een meet-and-greet met de artiest aan koppelt. Of het recht als eerste het nieuwste muziekalbum te kunnen downloaden, waarmee de Nederlandse ticketeer GUTS onder andere experimenteert. 

Het zal duidelijk zijn: we staan nog maar aan het begin van iets dat het digitale ecosysteem kan versterken en verbreden in heel veel richtingen, maar waarbij ook veel hype zit. Denk bijvoorbeeld terug aan een eerdere NFT-hype rond virtuele katjes, de Cryptokitties uit 2017. Spelers kopen een virtueel katje, met bepaalde eigenschappen, en laten dat paren met een ander katje. Zo ontstaan katjes met geheel nieuwe eigenschappen.


Dit voorbeeld laat zien: vooral in de digitale wereld hebben NFT’s zin, daarbuiten zijn ze weinig anders dan een digitaal eigendomsbewijs en een moderne manier van het opstellen van een echtheidsverklaring.

De lijst met gebruiksmogelijkheden van NFT is in ieder geval lang, schrijft ook trendwatcher Jarno Duursma op zijn blog, Dat hij een groot deel van zijn verhaal inruimt voor gaming is goed te begrijpen. Computergames zijn immers louter digitaal en het bezitten van bepaalde items in zo’n game kan erg belangrijk zijn voor de gamer-in-kwestie.

 

Diefstal

Er is niet voor niets eens in de zoveel tijd een item op het Jeugdjournaal over een kind dat binnen een game is bestolen. Stel je voor dat je een kostbaar item zou koppelen aan een geheime sleutel, dan zou dat diefstal een stuk lastiger maken. Maar niet alleen dat, ook de eigenschappen van digitale items kun je meenemen, verbeteren, verkopen en wat al niet meer. We staan wat dat betreft echt nog aan het begin wat je allemaal zou kunnen doen met NFT’s.

Dus ondanks dat NFT’s al relatief lang een sluimerend bestaan leidden, zal de nieuwste hype, rond het peperdure kunstwerk van Beeple, weer een stukje kaf van koren scheiden. Het koppelen van dingen in de fysieke wereld aan NFT’s blijft lastig, maar binnen het volledig digitale domein lijken ze een blijvertje te worden.


Tekst: Krijn Soeteman
Openingsfoto: JC / CC BY-SA 2.0