Simpele hoosbui-stresstest gebaseerd op slecht model
Gemeenten moeten nagaan hoe bestand ze zijn tegen klimaatverandering, waaronder steeds vaker optredende hoosbuien. Voor die stresstest maakt het nogal wat uit welke aanpak wordt gekozen, de light of de full versie, aldus tijdschrift De Ingenieur. De light versie levert geen informatie waarmee de gemeente iets kan doen.
In onze contreien kan de regen flink tekeer gaan. Absolute recordhouder is de bui in Münster, over de grens bij Enschede, waar vier jaar geleden in twee uur tijd 220 mm regen viel, waarvan meer dan de helft in een uur. Het Nederlandse neerslagrecord is in bezit van Herwijnen, waar in de zomer van 2011 met in een uur tijd 79 mm water. En twee jaar geleden werd een smalle strook in Noord-Limburg en Zuid-Oost Brabant getroffen door een superhagelbui, die zorgde voor een schadepost van vele tientallen miljoenen euro’s.
Volgens het KNMI is de kans op extreme buien vergeleken met de jaren vijftig van de vorige eeuw drie keer zo groot. En die kans zal door warmer weer alleen maar verder toenemen.
Dit alles was reden voor de Deltacommissaris, die het waterbeheer van Nederland voorbereidt op klimaatverandering, om met gemeenten, provincies en waterschappen af te spreken dat ze een stresstest gaan doen, onder andere naar de gevolgen van een hoosbui (lees ‘Verplichte stresstest vanwege klimaatverandering’).
Veel gemeenten en waterschappen hebben zo’n stresstest al uitgevoerd, maar de huidige aanpak is te vrijblijvend, signaleerde de Deltacommissaris. Vandaar de afspraak dat iedereen de stresstest gaat uitvoeren en wel vóór 2020. Zo is het onderwerp ook deel van de gemeenteraadsverkiezingen die in maart worden gehouden.
Welke aanpak?
De vraag is namelijk hoe die stresstest uitgevoerd gaat worden, zo schrijft De Ingenieur in de uitgave van februari 2018. ‘Als eerste stap hanteren we de stresstest light’, laat Deltacommissaris-woordvoerder Chantal Bijkerk weten. ‘We willen zo gemeenten die nog weinig of niets aan wateroverlast hebben gedaan in de gelegenheid stellen om een eerste indruk te krijgen van de gevolgen. Die kunnen gebruikmaken van de gemakkelijk toegankelijke Klimaateffectatlas om te zien wat regenval op hun grondgebied doet. Het doel van deze eerste stap is vooral bewustwording van de kwetsbaarheden.’
Dat is precies waar het bezwaar zich tegen richt, stelt Hanneke Schuurmans van Royal HaskoningDHV. ‘Als je wateroverlast serieus neemt, moet je die betrouwbaar in kaart brengen. Het rekenmodel dat nu wordt aanbevolen voor de stresstest light voldoet niet.’
Schuurmans pleit dan ook voor een stresstest met een adequaat rekenmodel. Welke dat zijn, is te lezen in een benchmark van waterinstituut Stowa. ‘Breng gemeenten niet in de verleiding om met half werk genoegen te nemen.’
Haar grote vrees is dat de stresstest straks een klusje is dat ook nog even moet worden afgevinkt. ‘Terwijl je er iets heel moois voor de stad mee kunt doen.’ Ze doelt daarmee op het aansporen van bewoners om hun woning en tuin meer sponswerking te geven. ‘Groene daken, een regenton, een waterdoorlatende tuin: dat is ook omgevingskwaliteit. Daar kun je mensen enthousiast mee maken.’
Waardeloze maatregelen
Een goede analyse is nodig om te weten waar de echte knelpunten zitten. ‘Kijk naar buien met verschillende zwaartes zodat je weet waar je aan toe bent. Dan kun je afwegen of het kostenverantwoord is om maatregelen te nemen’, zegt Schuurmans.
En als het te kostbaar is om overlast te voorkomen, dan weet je in ieder geval waar je aan toe bent als het echt een keer vreselijk gaat regenen, vervolgt ze. ‘Dan kun je hulpdiensten, politie en bewoners een zinvol advies geven over wat nog wel of niet bereikbaar is. Dat lukt alleen als je een hemelwaterstresstest doet met voldoende kwaliteit.’
Volgens Schuurmans zou het ‘een blamage zijn als op basis van een slecht model maatregelen worden getroffen die in de praktijk van geen enkele waarde blijken te zijn’. Deltacommissaris-woordvoerder Bijkerk erkent dat. ‘Om tot maatregelen te komen, moet een uitgebreide stresstest worden gedaan. Hiervoor zijn inderdaad meer gedetailleerde gegevens en complexe rekenmodellen nodig.’
Nu is het wel zo dat de Deltacommissaris alleen vastlegt waar gemeenten minimaal aan moeten voldoen. Het staat hen dus vrij om het beter aan te pakken. De conclusie ligt dan voor de hand: een gemeente die serieus werk wil maken van zijn waterafvoer laat die stresstest light voor wat hij is.
Wateroverlast rond Enschede
Speciaal voor De Ingenieur bracht het wateradviesbureau HKV LIJN IN WATER in kaart wat de effecten zijn van verschillende hoosbuien op de campus van de Universiteit Twente en de omgeving van Enschede. Zie hieronder de resultaten.
Het volledige verhaal over de hoosbuien lezen?
Wilt u het volledige verhaal over wateroverlast door hoosbuien, en de rol van waterafvoerende straten, waterpleinen en infiltratie lezen in het februarinummer van De Ingenieur? Koop dan de digitale versie voor € 7,50 of neem - met een flinke korting van 25 % - een digitaal jaarabonnement van 12 nummers voor € 69,-.
Openingsfoto: Het ondergelopen centrum van Geldrop in juni 2016. Foto: Niels Wenstedt/Hollandse Hoogte
