Nobelprijswinnaar Jennifer Doudna is bekend als een van de uitvinders van het DNA-schaartje CRISPR. Meesterbiograaf Walter Isaacson dook voor zijn boek De codekraker in haar werk en haar leven.
Als bekend wordt dat het coronavirus Amerika heeft bereikt, beseft Jennifer Doudna dat het de wetenschap is die dit wereldwijde probleem moet aanpakken. Zo’n actieve rol is voor academici niet echt gebruikelijk, maar ze moeten in actie komen.
Walter Isaacson begint zijn boek De codekraker met de coronapandemie. CRISPR, de genbewerkingstechniek die Doudna samen met haar collega Emmanuelle Charpentier uitvond, kan een belangrijke rol spelen in zowel de detectie als de bestrijding van het virus.
Afweersysteem
De techniek is geïnspireerd op het afweersysteem van bacteriën, waarin stukjes genetische informatie zijn opgeslagen om virussen te herkennen en te vernietigen. ‘CRISPR is in bacteriën ontstaan en mee geëvolueerd dankzij hun miljarden jaren lange strijd tegen virussen,’ zegt Doudna. ‘Wij hebben geen tijd om te wachten tot onze menselijke cellen een natuurlijke weerstand tegen dit virus ontwikkelen, dus moeten we onze intelligentie gebruiken om dat te doen.’
Actieve houding
De dag dat Doudna haar collega’s bij elkaar roept om bij te dragen aan de strijd tegen het coronavirus, zetten de deelnemers tien projecten op die direct van start gaan. De actieve houding van Doudna illustreert de bijzondere eigenschappen van een succesvolle wetenschapper, volgens Isaacson. ‘Ze heeft een sterke neiging tot samenwerking, zoals iedere wetenschapper moet hebben, maar is net als de meeste grote vernieuwers ook competitief.’
Einstein
Isaacson, die eerder biografieën schreef over onder meer Steve Jobs, Albert Einstein en Leonardo da Vinci, koos Doudna vanwege haar bijzondere persoonlijkheid en baanbrekende onderzoek. Haar verhaal laat volgens hem het belang van fundamenteel onderzoek zien; het denken vanuit nieuwsgierigheid in plaats van vanuit toepassingsgerichtheid.
Dubbele helix
Doudna, geboren in Washington, D.C. verhuisde op zevenjarige leeftijd naar Hawaï. Doordat ze er anders uitzag dan de meeste mensen daar voelde ze zich een vreemde eend in de bijt en mede door haar eenzaamheid ontwikkelde ze in haar vroege jeugd een fascinatie voor de natuur.
Een grote omslag in Doudna’s leven was het lezen van het boek De dubbele helix van James Watson over de ontdekking van het DNA. Doudna las het als een detectiveverhaal over de verborgen geheimen van het leven. Het boek wekte haar interesse voor chemie.
Rosalind Franklin
Maar, misschien nog belangrijker, deed haar ook inzien dat ook vrouwen wetenschap kunnen bedrijven dankzij de sleutelrol van moleculair bioloog en kristallograaf Rosalind Franklin in de ontdekking van het DNA. Deze ontdekking staat aan het begin van de wetenschappelijke carrière van Doudna.
Pittig
Isaacson schrijft over inhoudelijk pittige materie. Door het persoonlijke verhaal van Doudna te beschrijven en de heldere en meeslepende schrijfstijl leest het boek toch als een trein.
Hij schrijft over haar onzekerheden tijdens haar studie scheikunde bij het Pomona College in Californië en hoe kleine positieve resultaten haar vertrouwen gaven. Daarna ging ze naar de topuniversiteit Harvard voor promotieonderzoek. Haar inspanningen werden uiteindelijk bekroond met een gedeelde Nobelprijs, historisch kort na de ontdekking en ontwikkeling van CRISPR.
Bijrol
Rosalind Franklin, die haar ooit had geïnspireerd en onmisbaar was geweest voor de ontdekking van de structuur van het DNA, vertolkte slechts een bijrol in haar tijd. Zij was al overleden op het moment van de uitreiking van de Nobelprijs in 1962 aan James Watson, Francis Crick en Maurice Wilkins. ‘Men kon een boosaardig glimlachje zien verschijnen op het gezicht van de geest van Rosalind Franklin’, schrijft Isaacson.
Het is nog de vraag wat de bijdrage van CRISPR aan de bestrijding van het coronavirus precies is (hoewel collega’s van Doudna onlangs een coronatest op basis van CRISPR ontwikkelden). Maar een ding staat volgens Isaacson buiten kijf: de pandemie heeft wetenschappers eraan herinnerd hoe nobel hun vak is.
Misschien wordt de nieuwe generatie studenten zelfs meer aangetrokken tot een wetenschappelijke carrière nu te zien is hoe spannend en belangrijk die kan zijn.
De codekraker
Walter Isaacson
600 Blz.
€ 29,99
Foto Jussi Puikkonen / KNAW / CC BY 2.0
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.