Energiebesparing is het tweesnijdende zwaard in de energiediscussie. Iedereen is het eens over het nut ervan, kan mooie voorbeelden noemen – het levert vaak ook financieel voordeel – maar in de praktijk komt er weinig van terecht. Veel verder dan iets meer dan 1 % per jaar komt Nederland niet.
Waar gaat de energie heen? Van de 2600 PJ die we jaarlijks in Nederland gebruiken is ruim een vijfde voor elektriciteit en transport, ruim een kwart voor het verwarmen van woningen, kantoren en kassen, een zevende voor proceswarmte (energie-intensieve industrie) en ruim een derde gaat verloren door omzettingsverliezen (koelwater van elektriciteitscentrales, de uitlaat van voertuigen).
Wat voor winst valt er te behalen?
Toekomstbeeld van woningen, kantoren en kassen is wel duidelijk
Woningen
In grote lijnen is het wel duidelijk welke kant het op moet. Er zijn al nieuwbouwwijken waarvan de woningen energieleverancier zijn, de grootste klap moet worden gemaakt in de bestaande bouw. Inmiddels zijn er al rijtjes, portiekwoningen en galerijflats die worden gerenoveerd tot nul op de meter. De combinatie van zonnepanelen, een warmtepomp, warmteterugwinning en extreem goede isolatie vormt het recept. Lees over de nul-op-de-meter woningen en nul-op-de-meter flats.
Het grootste knelpunt vormen de particuliere woningbezitters. Die geven hun geld liever aan een iets mooiere keuken dan aan energiebesparing. Een verplichtend energielabel kan beweging losmaken, het zou ook helpen als de waarde van een huis wordt gekoppeld aan zijn energieprestatie. Dat is nu niet het geval.
Kantoren
Eigenlijk geldt hiervoor hetzelfde verhaal: moderne kantoren zijn extreem energiezuinig, lees bijvoorbeeld over het kantoor The Edge aan de Zuidas van Amsterdam. De bestaande bouw is hier veel ingewikkelder, ook vanwege de grote leegstand van kantoorgebouwen. Fabrieksmatige aanpak zoals bij woningen is veel lastiger, want haast geen kantoor is hetzelfde. En ingewikkelde financieringsconstructies die aan de kantoorpanden hangen, zijn een sta-in-de-weg. De meest opmerkelijke prestatie met hergebruik is het kantorencomplex van Alliander in Duiven.
Kassen
Ook hier is de richting duidelijk. De energieleverende kas bestaat al lang, er zijn tuinders die gebruik maken van aardwarmte. Belangrijke belemmeringen zijn het investeringsvermogen van tuinders en de terugverdientijd van investeringen. Ook zijn er nogal wat tuinders die een warmte-krachtinstallatie hebben die vanwege de relatief hoge gasprijs niet meer rendabel is.
Energie-intensieve industrie moet slag nog maken
Ook al heeft de Nederlandse energie-intensieve industrie al fors bespaard, ze behoren nog steeds tot de meest energie-intensieve van Europa. Voor sommige sectoren zijn er kansen voor grote stappen, bijvoorbeeld lagetemperatuur-asfalt, lees meer suggesties voor energiebesparing in de industrie van Renate van Drimmelen.
Een bedrijf als Tata Steel in IJmuiden doet een proef met een nieuw procedé van staal maken waarbij 20 % minder CO2 vrijkomt. Het vervolmaken van die techniek kost decennia. Lees meer over de CO2-sparende ijzerproductie.
Maar bij de chemische industrie verloopt verandering van processen die leiden tot substantiële besparing moeizaam. Lees verder over de energie-intensieve chemie.
Ook het energierapport van minister Kamp signaleert dat er nog geen duidelijkheid is over hoe de chemische industrie er in 2050 uit zal zien. De enig mogelijke conclusie is dan: zet iedereen die een zinvolle bijdrage kan leveren bij elkaar met als enig doel: slagen maken.
Transport op waterstof, elektriciteit en biobrandstof
Voor de te gebruiken energiebron tekent zich het toekomstbeeld wel af. Personenauto’s gaan elektrisch of op waterstof rijden. Het zware wegvervoer gebruikt waterstof of groen gas. Hetzelfde geldt voor schepen. Voor de luchtvaart lijkt het enig werkbare alternatief biokerosine, die bijvoorbeeld wordt gemaakt op basis van oud frituurvet.
De onduidelijkheid is er vooral over hoe het transportsysteem eruit gaat zien. Wat heeft de opkomst van de zelfrijdende auto voor gevolgen; gaat die het openbaar vervoer vervangen? Verdwijnt het privébezit van de auto? Ontstaan er voor het vrachtvervoer nieuwe ritten besparende concepten? Wat er gaat veranderen in de manier waarop we ons vervoeren zal grote consequenties hebben voor het energieverbruik.
Elektriciteitsproductie
Hoe we die anders kunnen aanpakken is te lezen in Kwartetten over de energieproductie.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.