De gemeente Amsterdam heeft vandaag de Monitor Amsterdam Circulair gelanceerd, een website die inzicht geeft in de materiaalstromen die naar en door de stad gaan. Tegelijk blijkt dit een wake-upcall: het materialengebruik is groot, stijgt zelfs nog licht, terwijl de stad dit in 2030 eigenlijk wil hebben gehalveerd.

 

De hoofdstad heeft zich voorgenomen om in het jaar 2030 het materiaalgebruik met de helft te hebben verminderd. De trend over de afgelopen jaren – de cijfers van de monitor lopen tot en met 2019 – is echter licht stijgend, laat de vandaag gelanceerde monitor zien. Er moet dus veel gebeuren om die trend te keren.

Alle cijfers over materiaalgebruik zijn te zien op deze website: hoeveel materialen er jaarlijks Amsterdam binnenkomen, weer uitgaan en wat voor soort materialen dat zijn.
 

Doorvoerstad

De cijfers laten bijvoorbeeld zien dat Amsterdam een doorvoerstad is; niet gek met een grote haven. Jaarlijks komt in totaal zo’n 73 miljard kilogram aan materialen de stad binnen, van voedsel en kleding tot elektronica en bouwmaterialen (zie het Sankey-diagram boven dit artikel). Daarvan blijft ‘maar’ 18 miljard kilogram in Amsterdam. De rest is bestemd voor export en verlaat de stad ook weer.
 

Online dashboard

‘De monitor is die open toegankelijk is voor iedereen. Het is een soort online dashboard dat laat zien hoe materialen door de stad stromen’, zei RenĂ© Koop, programmamanager circulaire economie bij de gemeente Amsterdam tijdens een online symposium vandaag. De materialen zijn onderverdeeld in biomassa, fossiel, metalen, mineralen en ‘onbekend’. ‘Het is in de eerste plaats bedoeld voor de gemeente, maar ook bedrijven kunnen er gebruik van maken.’
 

De Petroleumhaven in het westelijke havengebied van Amsterdam. Foto Marc Bos / CC BY-SA 3.0


Vertaald naar stadsniveau

Op landelijk niveau werden dit soort cijfers al bijgehouden. Amsterdam is nu de eerste stad die deze aanpak heeft vertaald naar stadsniveau; naar eigen zeggen zelfs de eerste in de wereld. Koop: ‘Andere gemeenten kunnen van onze aanpak gebruikmaken.’

‘Het dashboard laat zien hoe het staat met de doelen die de stad zichzelf heeft gesteld’ vulde Mersiha Tepic, dataspecialist van de gemeente Amsterdam, aan. Dat doel is: 50 procent minder materialen verbruiken in het jaar 2030 en 50 procent minder CO2 uitstoten.

‘We combineren gegevens over handel van het CBS met data van TNO en van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Tel daar de statistieken over het goederenvervoer — van wegvervoer tot scheepvaart en het spoor — bij op. Het nieuwe is dat deze cijfers nu op detailniveau beschikbaar zijn Ă©n over meerdere jaren.’
 

Hoger verbruik

De Monitor heeft al eerste inzichten opgeleverd, bleek tijdens het symposium. Zo bleek dat het verbruik van grondstoffen hoger is dan tot nu toe bekend was. Deels is dat te verklaren doordat in Amsterdam ook producten worden gemaakt voor de rest van Nederland, of zelfs daarbuiten. ‘Het doel is om met deze data in de hand te gaan zorgen dat het materiaalgebruik omlaaggaat’, aldus Tepic. Daarbij moet je trouwens niet alleen naar gewicht kijken, maar ook naar milieu-impact.

Het materiaalgebruik van Amsterdam per jaar. De opgave waar de hoofdstad voor staat is groot, blijkt uit deze figuur, net als voor veel andere steden. Een opgaande trend moet stevig worden omgebogen naar beneden. De vraag is: hoe?

 

Donuteconomie omarmd

‘Het is duidelijk dat de lineaire economie nog volledig dominant is’, zei wethouder Ruimtelijke Ontwikkeling en Duurzaamheid Marieke van Doorninck van Amsterdam bij hetzelfde symposium. ‘Circulariteit is nu iets dat men “er even bij doet”, maar het moet centraal komen te staan. We moeten een economie inrichten die de aarde niet uitput, en tegelijk zorgen dat iedereen zonder armoede kan leven. Als gemeente Amsterdam hebben we niet voor niets de donuteconomie omarmd. Ook het nieuwe kabinet heeft gelukkig aandacht voor de circulaire economie.’
 

Te repareren en uit elkaar te halen

Van Doorninck noemde ook enkele positieve voorbeelden. ‘Bedrijven zouden producten moeten maken die te repareren zijn en die uit elkaar te halen zijn. Mooi voorbeeld vind ik hoe we omgaan met afgedankte kunstgrasvelden, daarmee zijn grote stappen gezet. Een ander mooi voorbeeld is Madaster, een materialenbank. Het is ook raadzaam hergebruik van spullen makkelijker maken, wat nog beter is dan recycling, waarbij producten uit elkaar gehaald worden. Daarom ben ik fan van Repair CafĂ©s.’
 

Lees ook dit nieuwsbericht van de gemeente Amsterdam 

 

Extra lagen van data

De Monitor Amsterdam Circulair is nog verre van af. ‘We willen hem Jaarlijks bijwerken, en extra lagen van data toevoegen’ zei RenĂ© Koop. ‘Want hoe meer inzicht je hebt, hoe beter je besparende maatregelen kunt nemen.’

Arnoud Sabbe, dataexpert bij het bedrijf geoFluxus en bij het AMS Institute, vult aan: ‘Om te beginnen is de dataverzameling nog lang niet optimaal, de afdelingen [van bedrijven] van wie dat moet komen, zijn vaak een wat ondergeschoven kindje. Mijn ultieme droom is verder om hier een echt live-dashboard van te maken. Zodat je live kunt volgen waar de materialen op elk moment zijn.’

 

Beeldmateriaal Gemeente Amsterdam