Tropomi, een instrument van Nederlandse makelij dat vanuit de ruimte vervuiling en klimaat gaat monitoren, is klaar om gelanceerd te worden. Het nieuwe apparaat voegt verschillende technieken samen om zo een heel scala aan verontreinigingen te kunnen meten.

Tropomi, wat staat voor Tropospheric Monitoring Instrument, is een update van de huidige instrumentatie die klimaat en luchtvervuiling monitort vanuit de ruimte. Hij wordt komend voorjaar gelanceerd aan boord van de Sentinel-5 Precursor satelliet van de European Space Agency. Die gaat op 835 km hoogte in een baan rond de aarde vliegen, over beide polen. Omdat de aarde tegelijkertijd om zijn as draait, krijgt Tropomi zo dagelijks onze hele planeet onder haar lens.

Die lens is een spectrometer met vier kanalen: twee kanalen waarmee het continue spectrum van 270 tot 500 nm wordt gemeten, en twee kanalen voor banden in het infrarood. Hiermee kunnen verschillende stoffen als O3 (ozon), NO2, CO en CH4 (methaan) gemeten worden. Dat gaat via de reflectie van zonlicht: de zon schijnt op de aarde, de aarde weerkaatst het licht waarbij de moleculen in de lucht een deel van het zonnespectrum absorberen. Tropomi is gevoelig genoeg om daaruit concentraties af te leiden. NO2 en CO duiden op luchtvervuiling, terwijl een stof als methaan als broeikasgas belangrijk is voor ons klimaat.

Het onder leiding van Airbus DS Nederland ontwikkelde instrument combineert de eigenschappen van twee voorgangers, SCIAMACHY en OMI. 'En het is een verbetering op alle punten', vertelt Ruud Hoogeveen van ruimteonderzoeksinstituut SRON, die samen met het KNMI de wetenschappelijke leiding hebben. 'De ruimtelijke resolutie is hoger en de metingen zijn nauwkeuriger. Het is een grote stap vooruit.' Tropomi heeft een resolutie van 7 bij 7 km, ten opzichte van zo'n 13 bij 24 km die de voorganger OMI kon zien. Dat betekent dat er nu semi-lokaal gemeten kan worden. 'We kunnen de vervuiling op stadsniveau bekijken', vertelt Ilse Aben, ook van SRON. Samen met metingen op de grond ontstaat er zo een helder beeld van de leefomgeving.

Volkswagen

Fijnstof en stikstofdioxide zijn tegenwoordig weer veel in het nieuws, nadat bleek dat Volkswagen-diesels aanzienlijk meer van dit soort stoffen uitstoten dan men dacht. Met Tropomi kan duidelijk worden wat het effect op een stad, land of continent is van zulke vervuiling. 'Luchtvervuiling wordt door wind getransporteerd, soms zelfs tussen continenten', aldus Aben. 'Dat zien we straks in real-time gebeuren met Tropomi. Dan worden bijvoorbeeld ook meteen de effecten van beleid duidelijk. Zo kom je er snel achter of het beperken van NOx zin heeft .'

Voor het klimaatonderzoek zijn vooral de metingen aan atmosferisch methaan van belang, met name voor het in kaart brengen van de bronnen van methaan. Dit zal op den duur ook moeten leiden tot betere klimaatvoorspellingen.