Spinnen gebruiken hun web niet alleen om lekkere hapjes te vangen. Uit onderzoek blijkt nu dat de diertjes hun spinnenweb ook inzetten als gevoelige microfoon. Ze kunnen er geluidsbronnen zoals roofdieren mee lokaliseren, mogelijk zelfs op grote afstand.

 

Wie wel eens naar het maken van een spinnenweb heeft zitten kijken, kan niets dan bewondering hebben voor de spin. Wat een fijnzinnig bouwwerk, en hoe krijgt het dier eigenlijk voor elkaar dat het web zo regelmatig in elkaar zit, met de draden netjes op gelijke afstanden?

Het web is dan ook van levensbelang voor de spin die ze bouwt (niet alle soorten doen dat). Hij vangt er namelijk zijn eten mee. Dat een spin meteen reageert als iets tegen het web aan vliegt, is bekend, en is ook in de praktijk te aanschouwen.
 

Externe microfoon

Maar dat een spinnenweb ook werkt als externe microfoon is nu voor het eerst aangetoond. Wetenschappers van onder meer Binghamton University in de Verenigde Staten lieten met experimenten zien dat spinnen zich omdraaiden, ineenkrompen of plat gingen liggen als reactie op een geluidsbron in de lucht. Ze beschreven hun onderzoek in een artikel in PNAS, dat deze week verscheen.
 

Spinnen vangen in natuurgebied

De onderzoekers vingen de spinnen in een natuurgebied op een paar kilometer van hun universiteit en lieten ze in hun laboratorium spinnenwebben bouwen in houten frames. Vervolgens plaatsten ze de spinnen in een geluidsvrije ruimte (dode kamer) voor de experimenten.

Daarbij plaatsten ze steeds een geluidsbron op een bepaalde afstand van het web en filmden ze de reactie van de spin. Die reageerde bijvoorbeeld door zijn lijf te draaien of zijn poten uit te strekken.
 

Geluidsbron op grote afstand

Het belangrijkste was dat ze aantoonden dat het dier bijna altijd reageert op een geluidsbron op grote afstand van het web. Dit laat namelijk zien dat de spin trillingen van het web kan waarnemen die het gevolg zijn van geluid dat door de lucht reist. Dat is heel wat anders dan een vliegje dat door een botsing het web in beweging brengt.
 

Promovendus Junpeng Lai en zijn begeleider, hoogleraar Ron Miles, in de dode kamer van Binghamton University, waar de proeven met luisterende spinnen plaatsvonden. Foto Greg Schuter

 

Richting detecteren

Met kleine variaties op dit experiment werd duidelijk dat spinnen ook de precieze richting van het binnenkomende geluid konden detecteren. En uit metingen bleek dat het geluid via de lucht bijna helemaal uitdooft voordat het bij de spin komt, maar dat het zich door de webdraden bijna ongedempt voortplant. Het dier reageert dus echt op de indirecte trillingen van zijn web veroorzaakt door het externe geluid.

 

Stemmen

En wat helemaal bijzonder is, het heeft er alle schijn van dat de spin zijn web kan ‘stemmen’, oftewel gevoelig kan maken voor geluid van verschillende frequenties. Door zijn lijf te verkleinen of juist uit te rekken, verandert hij de spanning op de draden. Die worden daardoor gevoelig voor een andere frequentie. De hypothese is dat de spin op deze manier de omgeving ‘scant’ voor verschillende geluidsbronnen.
 

Andere soorten spinnen

Het team van Binghamton University is dus veel wijzer geworden over het luistergedrag van de spin, maar er blijven nog genoeg onderzoeksvragen over. Zo zijn de onderzoekers benieuwd hoe spinnen vervolgens gebruik maken van het geluid dat ze met hun web waarnemen. Daarnaast is tot nu toe maar één spinnensoort onderzocht. Het team wil gaan testen of ook andere soorten spinnen hun web ook gebruiken om hun gehoor uit te breiden.

In deze video vertellen de onderzoekesr over hun werk:
 

 

Openingsbeeld Foto Jonathan Cohen