Onderzoeksinstituut TNO en het Enschedese hightechbedrijf Demcon Focal gaan technologie leveren voor de Extremely Large Telescope (ELT), de grootste telescoop ter wereld die momenteel wordt gebouwd in Chili. Het gaat om laser-richtsterren die de telescoop helpen scherp te stellen. 

Krachtige telescopen op aarde kennen allemaal hetzelfde probleem. Ze kunnen weliswaar diep de ruimte in kijken, maar de beelden worden verstrooid door de atmosfeer van de aarde. De sleutel voor een scherpe waarneming is dus om die verstrooiing te corrigeren. 

Een van de technieken die daarvoor bestaan, behelst de projectie van kunstmatige sterren op negentig kilometer hoogte: de laser-richtsterren. 'Daar bevindt zich een natuurlijke natriumlaag die oplicht wanneer die wordt beschenen met licht van een bepaalde golflengte', stelt Kees Buijsrogge, directeur Ruimtevaart en Wetenschappelijke Instrumenten bij TNO.


Lichtverstrooiing

Door metingen te verrichten aan het teruggekaatste licht, kan vervolgens de exacte verstrooiing door de aardatmosfeer worden vastgesteld. Is die eenmaal bekend, dan kan er een precieze correctie worden toegepast op de waarnemingen van de telescoop, wat ineens een stuk scherpere beelden oplevert. Alsof je de trillingen boven het wegdek op een hete zomerdag kunt wegpoetsen, stelt Buijsrogge. 

Ook de Extremely Large Telescope die momenteel in Chili wordt gebouwd, zou zonder zo'n systeem van laser-richtsterren nutteloos zijn. De ESO, de Europese organisatie die zich bezighoudt met astronomisch onderzoek en die de ELT laat bouwen, heeft nu besloten dat de Nederlandse partijen dat systeem mogen leveren. 

Behalve de laser zelf zal deze techniek voor de ELT volledig door TNO en Demcon Focal worden ontwikkeld en geleverd, maakten beide partijen dinsdag bekend. 'We hebben eerder al een vergelijkbaar systeem geleverd aan de Very Large Telescope, ook in Chili', zegt Buijsrogge. 'Maar ditmaal doen we het nadrukkelijk samen met Demcon Focal.'
 

Nieuwsbrief
Vind je dit een leuk artikel? Abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief!

 

Adaptieve optiek

Demcon Focal zal binnen het project de laserafstelling, de besturingselektronica en de behuizing voor het systeem ontwikkelen. 'We zijn blij dat we de kans hebben gekregen om Demcon op de kaart te zetten als branchepartner voor ruimtevaarttoepassingen en dat we wetenschappers de mogelijkheid kunnen geven meer dan ooit te weten te komen over de ruimte', liet directeur Albert Borreman weten in een persbericht. 

De 39 meter grote hoofdspiegel van de ELT kan vijftien keer zoveel licht opvangen als de grootste bestaande telescopen. Dit zorgt er samen met de adaptieve optiek voor dat de telescoop zelfs de zwakste objecten duidelijk in beeld kan brengen. 

De technologie is nog niet klaar, benadrukt Buijsrogge. In 2024 moet de Nederlandse bijdrage worden verscheept. 


Beeld: Fred Kamphues