‘Creating a healthy world together’ was het thema van het jaarcongres van ingenieursvereniging KIVI. Dat leverde een boeiende verzameling lezingen op, variërend van de inrichting van fietspaden tot brandblussende drones, slimme landbouw en de operatiekamer van de toekomst.

 

Het begon enigszins bedrukt, het jaarcongres van ingenieursvereniging KIVI op 12 maart in De Haagse Hogeschool. Het thema, Creating a Healthy World Together, was weliswaar mooi en bood aanknopingspunten om te praten over de toekomst van onze voedselvoorziening en gezondheidszorg, duurzaam transport en circulariteit, maar er stond een olifant in de kamer. ‘Zouden we het niet beter over veiligheid kunnen hebben?’, vroeg KIVI-president Jacolien Eijer-de Jong zich af in haar openingsspeech. ‘Wat moet ons antwoord zijn op de geopolitieke toestand in de wereld?’, was de vraag die ook de eerste keynote-spreker, opleidingsmanager Rob van Kampen van De Haagse Hogeschool stelde.

Maar zowel de sprekers als de mensen in de zaal waren ingenieurs, dus lag het antwoord voor de hand. Refererend naar een veelgebruikt (doch enigszins versimpeld) citaat van Mahatma Gandhi: Be the change you want to see in the world, was de boodschap om niet af te wachten wat er op ons af komt, maar te doen wat nodig is. En dat is uiteindelijk toch: de wereld tot een betere plek maken, en ook de andere uitdagingen zoals klimaatverandering en grondstoffenschaarste het hoofd zien te bieden. Daarover gingen dan ook de lezingen die de rest van de dag volgden.

Techniek in de landbouwsector

Sjoukje Heimovaara, voorzitter van de raad van bestuur van Wageningen University & Research, benadrukte het belang van technische ontwikkelingen in het wereldwijde voedselsysteem, en de belangrijke rol die Nederland daarin speelt. Efficiëntieslagen in de productie – door het gebruik van kunstmest, teelt in kassen en genetische verbeteringen die bijvoorbeeld de resistentie tegen plagen vergroten – maakten al een enorme toename in de productie per hectare land mogelijk.

Zo vond er in de halve eeuw na 1960 een ruime verdubbeling plaats in de tarweproductie per hectare en de melkproductie per koe, en nam de hoeveelheid biomassa uit tomaten per hectare zelfs toe met een factor drie. Betere conserveringsmethoden, dus slimme verpakkingsmaterialen of ingesloten gassen die de houdbaarheid verlengen, dragen bij aan het tegengaan van verspilling. De uitdagingen die de landbouw nu moet aangaan, hebben te maken met klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit. Wat onder meer kan helpen: peilgestuurde drainage en stalsystemen die broeikasgassen en stikstofverbindingen verwijderen. Overstappen op een plantaardiger dieet helpt trouwens ook.

Verkeerskundige Erik Jongenotter sprak over oplossingen in stadsplanning ter bevordering van gezond gedrag.

De gezonde stad

Verkeerskundige Erik Jongenotter van ingenieursbureau Witteveen+Bos vertelde hoe met het ontwerp van straten en wegen gezond gedrag kan worden gestimuleerd. Door fietspaden een centralere rol te geven in het straatbeeld, worden mensen verleid om vaker de fiets te pakken. Daarbij is de traditionele plek van het fietspad – rechts naast de rijbaan – niet altijd de beste. Fietsers kunnen last hebben van openslaande autodeuren of auto’s die rechtsaf slaan. Een fietspad in twee richtingen dat in het midden van de rijbaan ligt, kan deze problemen helpen verlichten. Overigens bleek het publiek vooral zorgen te hebben over de de opmars van fatbikes, karretjes en andere nieuwe, snelle e-bikes op het fietspad, dat daardoor steeds drukker wordt.

Operatiekamer van de toekomst

Beerend Gerats, promovendus aan de Universiteit Twente en het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, nam het publiek mee naar de operatiekamer van de toekomst – die voor een deel overigens nu al in gebruik is. Het komt nu al voor dat chirurgen van achter een beeldscherm een patiënt opereren die even verderop op de operatietafel ligt. Op varkens zijn zelfs al operaties uitgevoerd door een arts die zich op een ander continent bevond.

Operaties zonder een patiënt open te snijden gebeuren aan de lopende band. Laparoscopie, heet dat, of kijkoperaties. Dan gaan de camera en hulpstukken gewoon via een of meer gaatjes in de buik naar binnen. Robots kunnen de chirurg helpen met de zeer verfijnde bewegingen die soms nodig zijn. Maar kunnen autonome robots de chirurg straks ook gaan helpen of vervangen?

Vooralsnog wordt AI vooral ingezet bij het maken van de operatieplannen en inschatten van risico’s, vertelt Gerats. Zo kan AI op grond van MRI-beelden voorspellen wat na een operatie aan rectumkanker de kans is op ‘naadlekkage’ – lekkage langs de plek waar de twee delen van de gezonde darm weer aan elkaar zijn gezet.

Gerats zelf werkt aan AI om de workflow in de operatiekamer te optimaliseren. Door de verschillende acties te herkennen op beelden van de operatie (waarop mensen onherkenbaar zijn), kan uiteindelijk worden geanalyseerd waar mogelijkheden tot verbetering zitten.

Pijn in beeld

Hoe blijft de mens mobiel? Bij sommige mensen is dit een probleem vanwege onverklaarbare pijn in spieren en pezen. Om de oorsprong van die pijn beter te begrijpen heeft het bedrijf Usono een draagbaar echografiesysteem ontwikkeld. Artsen kunnen daarmee  spieren en pezen van een patiënt tijdens het bewegen in actie zien, wat kan helpen bij het opsporen van de oorzaak van de pijnklachten. De patiënt moet dan wel aangeven wanneer de pijn optreedt zodat de artsen de beelden kunnen gaan interpreteren. Een AI-platform kan bij die interpretatie helpen. Medeoprichter Victor Donker vertelde hoe hij aan het idee voor dit product was gekomen was en deelde zijn ervaringen met het starten van een bedrijf. ‘Wil je iets ontwerpen voor gebruikers, begin dan bij wat zij nodig hebben!,’ gaf hij de zaal mee.

‘Goed afvalbeheer levert geld op’

Joost Huigen van Milieu Service Nederland vertelde over de meest efficiënte en duurzame manier van afvalverwerking bij bedrijven. Hoe is techniek het beste in te zetten om afval eerst door de gebruiker goed te laten scheiden, dan te comprimeren om zo weinig mogelijk vrachtwagens voor vervoer nodig te hebben, en vervolgens te vervoeren en te verwerken? Het publiek mocht meedenken. ‘U gaat uit van een ideale wereld!’, voegde iemand uit het publiek Huigen toe – omdat in het echte leven mensen hun afval vaak niet bepaald zorgvuldig scheiden. ‘Omdat het hier om het bedrijfsleven gaat. Dit ís de ideale wereld!’, antwoordde Huigen. Goed afvalbeheer levert geld op, dus bij bedrijven gaat het goed.

De redactie van De Ingenieur nam twee podcasts op. Hier de experts Joost Huigen (links) en Marieke Koomen (rechts) in een gesprek over de circulaire economie.

Onbemande robotsystemen

Lector Unmanned Robotic Systems Abeje Mersha van Saxion Hogescholen gaf een inkijkje in het werk van zijn onderzoeksgroep Smart Mechatronics and Robotics. Deze groep is inmiddels gegroeid van vier ingenieurs in het begin naar 45 medewerkers nu, vertelde Mersha. Zij doen onderzoek naar tal van uiteenlopende onbemande robotische systemen, van hondachtige robots voor op land tot onderwaterrobots en vliegende drones. Vooral voor gevaarlijke, saaie en lastige klussen zouden onbemande systemen goed kunnen worden ingezet. Mersha kwam met aansprekende voorbeelden. Zo toonde hij een de drone die veel dichter bij een beginnende brand kan komen dan voor brandweerlieden veilig is, en deze met korte waterpulsen (met snelheden tot vierhonderd kilometer per uur) kan doven. Daarnaast vertelde hij over een robot voor de landbouw, die onkruid tussen gewassen niet met bestrijdingsmiddelen, maar met hitte doodt, en over de ‘Flying Hand’, een drone die windturbines inspecteert om te kijken of en waar er onderhoud nodig is. Daarvoor moeten nu nog onderhoudsmonteurs naar boven, een lastige, gevaarlijke en arbeidsintensieve klus.

Meedoen

Bij sommige sprekers mocht – of moest – het publiek meedoen. Zoals bij Tong Wang en Tian Xia van het AiBLE Lab van de TU Delft (foto hierboven), die de aanwezigen lieten meedenken over de inzet van AI in publieke ruimte: welke waarden zouden we de AI dan moeten meegeven?

Of bij de Workshop Visueel Denken van Wouter Kets van de Universiteit Twente, die daar een officieel lesprogramma van wil maken. Hij liet de deelnemers opnieuw het plezier en nut van tekenen ontdekken. Volgens Kets is tekenen is een krachtige manier om gedachten en verhalen visueel en snel over te brengen. 

Dit illustreerde hij door de deelnemers de 'Energizer' te laten visualiseren, die ze ‘s ochtends van Storm van de Geer van de Sport Campus van de Haagse Hogeschool hadden gehad. Hierbij moesten ze paarden op een renbaan imiteren (zie foto hiernaast). Zou je zo’n fitnessoefening uitschrijven op een A4-tje en naar iemand mailen of in een verslag stoppen dan verdwijnt het ongelezen in het digitale domein.

 Zou je zo’n fitnessoefening uitschrijven op een A4-tje en naar iemand mailen of in een verslag stoppen dan verdwijnt het ongelezen in het digitale domein.

Afsluiting

Dit was slechts een greep uit de aangeboden lezingen – als redactie konden we nu eenmaal niet overal bij zijn. Studenten van De Haagse Hogeschool lieten nog zien aan welke duurzame afstudeerprojecten zij hadden gewerkt.

Aan het einde van de dag, bij de opening van de aansluitende bijeenkomst rond de uitreiking van de Prins Friso Ingenieursprijs, gaf KIVI-president Eijer aan dat haar stemming behoorlijk was opgeknapt. Een dag vertoeven tussen ingenieurs geeft een mens weer hoop.

‘We staan als samenleving voor ingewikkelde vraagstukken, maar we weten daar stap voor stap steeds verder in te komen. Hoop, perspectief en oplossingen zijn juist nu belangrijk’, zei Eijer.

‘Er zijn grenzen aan het draagvlak van het systeem van onze planeet en die grenzen hebben we bereikt. Er is een ander systeem nodig voor energie, onderwijs, zorg, kennis & ontwikkeling. Voor ingenieurs is het ongelooflijk belangrijk dat we niet alleen werken aan oplossingen, maar die ook over de bühne brengen. Zo bieden we de samenleving hoop, perspectief en oplossingen. We moeten met elkaar niet alleen vertellen over de veranderingen die we vrezen, maar ook wat we kunnen bereiken.’

Ze sloot af met een oproep aan de Eerste Kamer. ‘Zijn hier Eerste Kamerleden in de zaal? Ik roep hen op om nog eens goed na te denken over de voorgenomen korting op de onderwijsbegroting.’ Daar was de zaal het mee eens – ze kreeg luid applaus.