'Verplicht stadionbaas tot regelmatige inspectie'
Stadioneigenaren moeten worden verplicht om elke twee tot drie jaar een bouwkundige inspectie van hun stadion uit te voeren. Dat stelt hoogleraar Rob Nijsse van de TU Delft in reactie op het instorten van een deel van het dak van het AFAS Stadion in Alkmaar, afgelopen zaterdag.
Momenteel is er geen verplichte periodieke inspectie van stadions, maar Nijsse vindt dat hoog tijd worden. 'Of de stadioneigenaar nu de gemeente of de club is: elke twee tot drie jaar zou die de constructie moeten laten nalopen op eventuele roestvorming, en controleren of alle schroeven nog goed vastgedraaid zitten', stelt Nijsse. Daarnaast wijst de hoogleraar erop dat een constructie soms kan gaan schuiven. In de winter treedt immers vaak krimp op, terwijl een bouwwerk in de zomer licht uitzet. Dat kan gevolgen hebben voor de bouwkundige veiligheid.
Onderzoeksraad
'Een stadioneigenaar heeft een grote verantwoordelijkheid', stelt de hoogleraar civiele techniek. 'Om de week komen er duizenden mensen op bezoek.' Van een stadionbaas, zo redeneert hij, mag dan ook worden verwacht dat hij zich redelijkerwijze als een verantwoord persoon gedraagt en er alles aan doet wat nodig is om eventuele schade te voorkomen, aldus Nijsse. Een regelmatige inspectie hoort daarbij.
Zaterdag aan het einde van de middag bezweek de dakconstructie aan de lange zijde van het AFAS Stadion, waar eredivisieclub AZ zijn thuiswedstrijden speelt. Niemand raakte gewond, maar de schade is aanzienlijk. De Onderzoeksraad voor Veiligheid is inmiddels een verkennend onderzoek gestart. De club zelf heeft ingenieursbureau Royal HaskoningDHV in de arm genomen om te onderzoeken wat er misging.
Vijftig jaar
Hoogleraar Simon Wijte, verbonden aan de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven, wijst eop dat er een constructeur is geweest die zijn fiat aan de bouw heeft gegeven. ‘Er is in de ontwerpfase en tijdens de bouw altijd wel discussie, maar ik ben nog nooit een opdrachtgever tegengekomen die zegt: ik heb haast, bouw het maar wat lichter dan de regels voorschrijven.’
In principe moet een stadion als het AFAS Stadion zeker vijftig jaar meegaan. Wijte betwijfelt of een verplichte periodieke keuring, zoals Nijsse bepleit, wel zinvol is. 'Als het bouwwerk aan de normen voldoet, is het niet nodig om het te controleren op scheurtjes of metaalmoeheid’, stelt Wijte. De verantwoordelijkheid voor de constructieve veiligheid ligt bij de eigenaar, stelt ook Wijte.
Speculaties
Ondertussen speculeert men over de toedracht van de instorting. Het is echter veel te vroeg om nu al te roepen wat de instorting heeft veroorzaakt, stelt hoogleraar Wijte van de TU/e.
'Er is ergens iets fout gegaan, maar of nu aan het ontwerp ligt of dat er bij de bouw fouten zijn gemaakt is gewoon nog niet te zeggen', stelt Wijte. 'Als je nu roept dat het stadion verkeerd is ontworpen of verkeerd is gebouwd, stel je partijen in een kwaad daglicht’, zegt Wijte. 'Feitelijk is er nog veel te veel onduidelijk'.
Volgens Wijte steekt de dakconstructie in Alkmaar relatief ver uit. ‘Het is een enigszins exceptionele constructie, maar zeker niet uniek. In andere stadions vind je dit ook.’ De bouwplannen moeten ooit zijn goedgekeurd door Bouw- en Woningtoezicht. Eventuele latere aanpassingen aan het ontwerp moeten ook zijn goedgekeurd. Het stadion dateert uit 2006 en is gebouwd door aannemer Midreth.
Zonnepanelen
Voor het plaatsen van zonnepanelen op het dak, zoals in Alkmaar gebeurde, bestaat regelgeving, stelt Wijte. Ook hoogleraar Nijsse (TU Delft) zou het vreemd vinden als de oorzaak van de instorting bij de relatief kort geleden geplaatste zonnepanelen ligt. 'Die wegen 20 tot 30 kilo per vierkante meter, terwijl een dak bestand moet zijn tegen een mogelijke sneeuwbelasting van circa 70 kilo per vierkante meter.'
Hier en daar klinken geluiden dat snelheid en zuinigheid wellicht een te grote rol hebben gespeeld bij de bouw van het stadion. Ook Nijsse denkt in die richting. 'Het was een complex bouwproces, waarbij er in korte tijd en voor zo min mogelijk geld een stadion moest worden gerealiseerd. En de opdrachtgever (toenmalig AZ-eigenaar Dirk Scheringa, red.) zette alle partijen, de gemeente incluis, mogelijk behoorlijk onder druk.'
Tijdsdruk
Nijsse acht het onwaarschijnlijk dat er slechte materialen zijn gebruikt. 'De fabrikant levert al het staal en beton gecertificeerd aan. De Onderzoeksraad zal die certificaten zeker opvragen.'
Volgens Nijsse kunnen er drie dingen zijn misgegaan. Als eerste kan er een fout in het ontwerp hebben gezeten, door gebrekkige calculaties of controles. 'Dat is niet zo waarschijnlijk, maar onder tijdsbeperking en met de druk om zo zuinig mogelijk te werken kan het niet worden uitgesloten.'
Een tweede mogelijkheid is dat er te gehaast werd gebouwd veel met onvoldoende gekwalificeerd personeel. Dat is een grote misstand in de aannemerswereld van nu, stelt Nijsse. 'Aannemers laten zich dwingen het werk uit te voeren tegen een prijs waarvoor dat eigenlijk niet kan.'
Eindhoven
Gevolg kan zijn dat bijvoorbeeld het laswerk van onvoldoende kwaliteit is, dat onderdelen die niet passen toch in elkaar zijn geperst en dat schroeven niet goed zijn aangedraaid. 'Menselijk heel begrijpelijk, maar bijzonder slecht dat het kan gebeuren', stelt Nijsse. 'En uit de instorting van de parkeergarage in Eindhoven hebben we geleerd dat het bouwtoezicht niet goed werkt.'
De derde mogelijkheid, en in de ogen van Nijsse de waarschijnlijkste, is dat het ontwerp niet stevig genoeg was en de uitvoering slecht. Een plotselinge, harde windvlaag die onder het dak van het stadion wist te komen, was vervolgens genoeg om het dak te laten bezwijken. 'Het was vermoedelijk een optelsom van onderdelen die zijn gaan roesten, slecht uitgevoerd werk en dan een windvlaag die fors aan de maat was'', stelt Nijsse.
'Een stadion is een bijzonder gebouw. De normen zijn opgesteld voor een gebouw met vierkante hoeken, maar een stadion heeft ronde hoeken, in combinatie met een dak dat sterk overhangt, tot wel dertig meter. Het is aan de ontwerper om precies te berekenen wat wel en niet veilig is, want de regels volstaan op dat vlak niet', zo stelt Nijsse.
Geen zorgen
Supporters van andere clubs hoeven zich niet meteen zorgen te maken, stelt Wijte, ook al zijn er diverse anders stadions die rond dezelfde tijd zijn opgeleverd als het AFAS Stadion. ‘Toen de parkeergarage in Eindhoven instortte, hebben we ook niet meteen alle parkeergarages in het land gesloten’, zegt Wijte.
