Rolf Hut is fan van stoomclubs en andere kleine 'pockets' waar oude technische kennis van generatie op generatie wordt doorgegeven. En niet alleen om historische redenen; misschien kan de kennis van analoge radioamateurs bijvoorbeeld helpen bij het realiseren van snelwegen die elektrische auto's opladen.

Nadat de trein langzaam het station in is gereden, stapt de machinist van de locomotief af. Inderdaad: hij stapt niet uit, maar van de trein af. Station Genieweg, net boven Spaarndam, is het enige station aan de 600 meter lange en 18 centimeter brede spoorbaan. De locomotief is 1,5 meter lang en 0,5 meter hoog. Maar in dat kleine formaat zit wel een volwaardige stoommachine die drie karren met kinderen over de baan trekt!

De mensen die deze treintjes in leven houden en elke zondag de baan op trekken, zijn allemaal vrijwilligers, velen gepensioneerd. Er zitten gelukkig ook een paar jonge leden bij Modelbouwvereniging ‘Het Y’, die van de oudere vrijwilligers de fijne kneepjes leren van het besturen, aan de praat houden en repareren van de diesel, elektrische en dus ook oude stoomlocomotieven.

Ik pleit er niet voor dat we alle oude kennis aan alle jongeren moeten meegeven. Een hoofd kan maar zoveel bevatten en er is ook nieuwe kennis

Een vriend van me die bij het Archeon werkt – al negen jaar speelt hij de Romeinse centurion Silius Calvus – vertelde me hoe lastig het is om op basis van oude teksten te achterhalen hoe je een Romeinse ballista – een 2 m grote kruisboog – precies moet maken. Bouwtekeningen zijn één, maar om van een bouwtekening naar een werkende ­ballista te gaan, helpt het als een oude rot je vertelt hoe je dan precies dat hout onder spanning zet. 

Nu pleit ik er niet voor dat we alle oude kennis aan alle jongeren moeten meegeven. Een hoofd kan maar zoveel bevatten en er is ook nieuwe kennis. Aan de TU Delft leren we onze toekomstige ingenieurs wel over de laatste inzichten in de quantummechanica en de mogelijkheden van 3D-printers, en niet meer hoe je een ballista of een stoomlocomotief maakt. Logisch, gezien hun toekomstige loopbaan. Maar dat er kleine ‘pockets’ zijn waar die oude ­kennis bewaard blijft, waar generatie op generatie wordt verteld hoe je precies een nippeltje draait dat op je stoomfluit past of een ballista afschiet, zorgt ervoor dat deze ­kennis niet verloren gaat.

De katapult die straaljagers van een vliegdekschip af schiet, heeft ergens wel wat weg van een ­ballista

Oude technische kennis en kunde behouden doen we wat mij betreft niet alleen om historische redenen. Bij de overgang naar elektrisch rijden zou het zomaar kunnen dat de kennis over richtingsgevoelige antennes die analoge radioamateurs nog hebben, is te gebruiken om snelwegen te maken die auto’s met inductie opladen terwijl ze eroverheen rijden. En de katapult die straaljagers van een vliegdekschip af schiet, heeft ergens wel wat weg van een ­ballista.

Daarom zijn verenigingen waar oude technieken in leven worden gehouden wat mij betreft goud waard. Dus iedereen die ballista’s maakt en afschiet, die oude analoge synthesizers opknapt en bespeelt, en die stoomlocomotieven maakt waar je af, niet uit, stapt: I salute you! En voor Silius Calvus: Avé!

Rolf Hut is universitair docent aan de TU Delft, maker, spreker en schrijver.

Foto: Hans de Lijser