Stuwmeren kunnen averechts werken
Onder meer Nederlandse onderzoekers waarschuwen voor langetermijneffecten van stuwmeren. Door een betrouwbare watervoorziening neemt vraag toe en worden gebieden juist kwetsbaarder voor ernstige droogte, schrijven ze in het tijdschrift Nature Sustainability.
Deze fenomenen zijn in andere sectoren al langer bekend. Bescherming tegen overstromingen, bijvoorbeeld door dijken, maakt een gebied kwetsbaarder áls de dijken breken, omdat men daar leeft alsof een overstroming onmogelijk is. Het idee dat de vraag toeneemt op het moment dat iets ruim voorradig is, stoelt op een bekend economisch principe: de paradox van Jevons.
Vraag neemt snel toe
Stuwmeren hebben voor een heleboel gemeenschappen vooruitgang gebracht, door watervoorziening te verbeteren. De onderzoekers noemen Athene, Las Vegas en Melbourne als voorbeelden. De komst van stuwmeren aan het begin van de vorige eeuw viel daar samen met een grote economische vooruitgang. Daardoor nam vanzelfsprekend de vraag naar water toe, waardoor er grotere stuwmeren nodig waren. Die cyclus zet zich door, waardoor droogte nog altijd op de loer ligt.
'Meer watertoevoer leidt tot een grotere watervraag, waardoor de voordelen van een reservoir weer worden ondermijnd. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarbij een nieuw tekort wordt opgelost door meer reservoiropslag en dus meer consumptie, tot het volgende tekort zijn intrede doet', zegt hydroloog Niko Wanders op de website van de Universiteit Utrecht. De andere Nederlandse onderzoekers zijn Ted Veldkamp van de Vrije Universiteit en Pieter van Oel van de Wageningen Universiteit.
Droogte in Melbourne
Hoe desastreus dat kan uitpakken illustreert Melbourne. De stuwmeren waren voldoende op momenten van geringe droogte, maar tijdens de MIllenium Drought (2001-2009) kwam de stad in de problemen, omdat de reservoirs lang niet genoeg water leverden om langdurige droogte te ondervangen. In Athene kwam in 1987 (twee jaar nadat water als grondrecht voor burgers was gaan gelden) een grote droogte die de eerder nog overstromende stuwmeren bijna helemaal leegtrok.
Nu klimaatverandering vermoedelijk voor langere en meer droogtes zal zorgen in kwetsbare gebieden, kan het belangrijk zijn om dit soort mechanismen in ogenschouw te nemen.
Stuwmeren zijn controversieel
Stuwmeren zijn regelmatig controversieel door hun impact op milieu, omgeving en watervoorziening in andere gebieden. Deze bedenkingen spelen vaak een rol bij de beslissing om een stuwmeer te bouwen. Maar de langetermijneffecten die dit nieuwe onderzoek noemt, worden vaak niet meegenomen.
Deels komt dat door gebrek aan informatie; het is moeilijk om een langetermijneffect wetenschappelijk aan te tonen. Daarvoor zou je immers twee gebieden moeten hebben die op elkaar lijken, en vervolgens in één wel een stuwmeer aanleggen en in het andere niet. Dat soort situaties bestaat niet.
Effect van stuwmeren onderzoeken
De onderzoekers vragen beleidsmakers, wateronderzoekers en ingenieurs dan ook om tools te ontwikkelen om het effect van stuwmeren in de toekomst beter te monitoren, met de mogelijke langetermijneffecten in het achterhoofd. Op die manier wordt duidelijk of stuwmeren uiteindelijk de beste oplossing zijn om water in droge gebieden te brengen.
Openingsbeeld: Michelangelo Brandimarte
