De Chinese onderzoeker Jiankui He, die in november 2018 bekendmaakte dat hij de eerste genetische gemodificeerde baby’s op de wereld had gezet, heeft daarbij tal van regels overtreden. Dat concludeert een onderzoekscommissie van de Chinese provincie Guangdong.

Eind november trad Jiankui He naar buiten met een YouTube-video en een interview met persbureau Associated Press waarin hij bekendmaakte dat een vrouw zwanger was geraakt via IVF, waarbij hij het DNA van het embryo had bewerkt (lees ons artikel ‘Claim: eerste baby’s geboren die met CRISPR zijn behandeld’.

Dat was een enorme wetenschappelijk doorbraak, tenminste als He de waarheid sprak. Hij had zijn werk namelijk nog niet gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift en had nauwelijks collega-wetenschappers betrokken bij het werk (lees: ‘Vijf vragen over de genetisch aangepaste baby’s'). Al snel stak een storm van kritiek op. He zou roekeloos te werk zijn gegaan en het werk vooral hebben gedaan voor persoonlijk gewin en om met de eer te gaan strijken de eerste te zijn die het voor elkaar kreeg een genbewerkte baby op de wereld te zetten.
 

Formulieren vervalst en instanties ontweken

Deze kritiek was terecht, zo blijkt nu uit onderzoek van de Chinese provincie Guangdong. Jiankui He heeft toezichthoudende instanties ontweken, zegt de commissie, formulieren van ethische commissies vervalst en - het belangrijkste verwijt - hij heeft genbewerking toegepast met voortplanting als doel, wat verboden is.

Het is niet fraai wat de onderzoekscommissie heeft gevonden. Zo vervalste de wetenschapper, die in juni 2016 met zijn project begon, formulieren zodat het leek alsof een ethische commissie toestemming had gegeven voor het onderzoek. Met de formulieren overtuigde hij vervolgens de ouderparen om mee te doen aan zijn onderzoek.

Vervolgens stelde He een team samen met wetenschappers, waarvan er enkele in het buitenland. Dat kan, maar het uitvoeren van de genbewerking vond plaats, aldus de commissie, zonder de benodigde maatregelen die voor veiligheid en effectiviteit moeten zorgen.
 

Bloedtests omzeild

De volgende overtreding vond plaats rond de bloedtests die voorafgaan aan de IVF-behandeling. De mannen van de deelnemende ouderparen waren HIV-positief (daar ging het onderzoek net over) en komen officieel niet in aanmerking voor IVF. He omzeilde dit door vrijwilligers in te schakelen die bloed afgaven in plaats van de echte proefpersonen.

De onderzoekscommissie bevestigt de details van het onderzoek die al rondgingen in de media: een ouderpaar kreeg een tweeling, Lulu en Nana. Een ander paar is nog in verwachting. Vijf ouderparen werden niet zwanger en één paar stopte halverwege met deelname aan het experiment. 
 

Niets aangetrokken van beroepsethiek

De conclusie van de commissie: Jiankui He heeft verschillende regels overtreden en geen wetenschappelijke integriteit betoond. Hij heeft zich niets aangetrokken van beroepsethiek. Hij zal volgens de regels in de wet worden bestraft, evenals collega’s die hebben meegewerkt aan de proeven. De commissie sluit niet uit dat He een gevangenisstraf krijgt. De baby’s en de vrouw die zwanger is, krijgen extra medisch toezicht en begeleiding.

Jiankui He was vorig jaar al direct gedwongen om te stoppen met zijn werk. Nu maakt zijn universiteit, de Southern University of Science and Technology, ook bekend dat het contract van de wetenschapper wordt ontbonden. He mag geen onderzoek meer doen aan de universiteit, noch onderwijs geven.


Openingsbeeld Jiankui He spreekt voor een propvolle zaal op een congres over genbewerking bij mensen, in november 2018 in Hong Kong. The Academy of Sciences of Hong Kong