Technologie verandert de wereld en de stations veranderen mee. Dat is de voornaamste boodschap in de toekomstvisie die ProRail woensdag heeft gepresenteerd.

Over vijf jaar moeten de eerste contouren van het station van de toekomst al zichtbaar zijn. De komende tien jaar is voor de transformatie 3,5 miljard euro nodig, stelt ProRail. Het rijk, provincies, gemeenten en vervoerders moeten de handen ineenslaan om dat te realiseren. 

De overkapping van station Eindhoven is voorzien van zonnepanelen.


Overal hellingbanen

Technologie is het sleutelwoord in de toekomstvisie. 'ProRail wil klaar zijn voor de toekomst en is daarom volop bezig met innovaties op het spoor', zegt topman Pier Eringa in in het rapport Station NXT. 'Wanneer vervoerders vragen om infrastructuur waar je met autonoom rijdende treinen over kunt rijden, moeten wij die infrastructuur al hebben liggen.'

Om het openbaar vervoer ook voor mensen met een beperking toegankelijk te houden, zullen alle stations uiterlijk in 2030 zo zijn ingericht dat iedereen zelfstandig kan reizen. Overal komen hellingbanen en liften en perrons worden verhoogd, zodat een gelijkvloerse instap voor rolstoelers mogelijk wordt. Voor blinden zal vaker met braille worden gewerkt. Er worden verder slimme lantaarnpalen geplaatst en meer beveiligingscamera’s. 

Bij Zevenaar wordt een hergebruikt geluidsscherm geplaatst. 


Energieknooppunt

ProRail kondigde daarnaast aan dat het over tien jaar alle energie die het verbruikt zelf opwekt. Stations moeten in de toekomst gaan dienen als energieknooppunt. De 315 voetbalvelden aan overstapoppervlakte bieden mogelijkheden voor energie-opwekking en ook fietsoverkappingen, wanden van abri’s, technische ruimtes en windschermen zullen voor dat doel worden ingezet.

Om de perroncapaciteit te vergroten, zullen de borden 'smart' worden, om zo de reizigers te kunnen sturen naar delen van het perron waar nog ruimte is. Door de inzet van zelfrijdende treinen zal ook de capaciteit op het spoor fors worden uitgebreid. Volgens ProRail blijkt uit recente proeven dat dergelijke treinen dichter op elkaar kunnen rijden dan treinen met een machinist.

Op station Lichtenvoorde is dimbare verlichting geplaatst. 


Fietsen

ProRail verwacht ook veel van slimme apps, die de reiziger van deur tot deur zullen begeleiden. Het moet makkelijker worden om op het perron over te stappen op andere vormen van vervoer zoals metro, bus, fiets of auto. Om fietsgebruik aan te moedigen, bouwt ProRail extra rijwielstallingen, maar het spoorbedrijf werkt ook mee aan ontwikkelingen rondom de Hyperloop. 

In het rapport benadrukt ProRail dat de toekomst hier en daar al is begonnen. Op station Schiphol hangen inmiddels ledbalken boven de perrons die aangeven waar de deuren van de eerstkomende trein zich zullen bevinden. Ook maakt de lichtbalk in één oogopslag duidelijk waar zich de eersteklasrijtuigen bevinden. Op de overkapping van station Eindhoven zijn 1900 zonnepanelen geplaatst, die in 60 procent van de energiebehoefte van het station voorzien. Om de capaciteit van fietsenstallingen te vergroten wordt in Rotterdam, Zwolle en Dordrecht geëxperimenteerd met robots die je fiets naar zijn plek brengen. De stallingen kunnen bij noodweer dienstdoen als opvangbuffer voor overtollig regenwater.

Een groene spoorberm bij het emplacement van Utrecht Centraal.

 
Tegels

In Blerick is het perron bestraat met tegels met een 'cradle to cradle'-keurmerk. Doordat ze onder meer van hergebruikt materiaal zijn gemaakt, levert het gebruik van deze tegels een forse CO2-winst op. In Amersfoort worden tegels getest die veiliger, lichter en duurzamer zijn dan de gangbare tegels. Op station Mantgum gaat het licht pas aan als er reizigers in de buurt zijn. Bij de bouw van het nieuwe station van Arnhem zijn vooral natuurlijke materialen gebruikt. Bovendien heeft het station een groen dak gekregen. 

Samen met de Technische Universiteit Delft heeft ProRail camera's ontwikkeld die objecten langs het spoor snel herkennen. Zo kan eerder worden vastgesteld of er problemen dreigen. In Beverwijk en Deurne staan nu geluidsschermen die zijn gemaakt van lokaal geteeld olifantsgras. 


Regenwater

ProRail noemt in zijn rapport ook een aantal technieken die mogelijk een rol zullen spelen in de toekomst van de treinstations. Voor de energie-opslag bij stations zou een Ecovat uitkomst kunnen bieden, aldus ProRail. Dat is een grote, ondergrondse waterbuffer voor de seizoensopslag van warmte en koude. Op de perrons zouden zonnepanelen kunnen worden geplaatst waar je gewoon overheen kunt lopen, zoals het zonnefietspad Solaroad dat in gebruik is genomen bij Krommenie. Daarnaast zouden er Waterbenches moeten komen, poreus zitmeubilair waar het regenwater doorheen kan sijpelen om in een ondergrondse buffer te belanden. Met op elk station één zo'n bank zou ProRail al 112.000 liter regenwater kunnen opvangen.


Maatschappelijke trends

ProRail signaleert een aantal maatschappelijke trends die van grote betekenis worden voor de toekomst van het reizen. De steden groeien, terwijl dorpen een steeds landelijker karakter zullen krijgen. De bevolking vergrijst en de gemiddelde gezinssamenstelling verandert. Het klimaat verandert, het wordt warmer en er komt meer overlast door intensieve regenval of langdurige droogte. In de economie zal niet langer het product centraal staan, maar de waarde en daarnaast gaan we steeds meer delen.

Energieneutraal wordt de norm en in een circulaire economie bestaat afval niet meer. Na het Internet of Things zal er een Internet of Everything ontstaan met nieuwe verdienmodellen en nieuwe mobiliteitsconcepten. Welke dat precies zullen worden, laat ProRail in het midden. Wel zal mobiliteit slimmer moeten worden: we kunnen immers niet eindeloos méér infrastructuur blijven aanleggen, terwijl het aantal reizigers zal blijven toenemen. 

 

Beelden: ProRail