Morgen, donderdag 5 oktober, wordt in Eindhoven het oorspronkelijke Philips NatLab ingewijd als monument van de European Physical Society (EPS). Dit natuurkundige genootschap verstrekt deze eer omdat Philips in 1914 als een van de eerste bedrijven in de wereld een onderzoekslab opende, dat fundamentele wetenschap omzette in innovatieve industriële toepassingen.

De erkenning komt in de vorm van een vermelding op de website van de EPS met voor de natuurkunde belangrijke plekken en een plaquette op het eerste gebouw van het NatLab. Dat gebouw ligt aan de Eindhovense Kastanjelaan. Die ligt in de wijk Strijp-S, voorheen Philips-territorium, nu herontwikkeld tot hippe stadswijk met woningen, horeca en cultuurinstellingen.
 

Lijntje Leiden-Eindhoven

Het NatLab werd genomineerd als monument door Herman Beijerinck, emeritus hoogleraar natuurkunde aan de TU Eindhoven en actief binnen de EPS. ‘Het was visionair van de broers Philips om in een politiek zo rumoerige tijd in Europa een industrieel lab te starten; nog vóór de befaamde Bell Labs in de VS.’

Begin 20e eeuw was de natuurkunde in Nederland nog vooral theoretisch van aard, met kleinschalige experimenten. Alleen in Leiden had Heike Kamerlingh Onnes een groot lab opgezet met een industrieel karakter. ‘Eén van zijn assistenten was Gilles Holst, de eerste directeur van het NatLab. Destijds is een waardvol lijntje ontstaan van Leiden naar Eindhoven,’ aldus Beijerinck.
 

Silicon Valley van Europa

Het NatLab heeft belangrijke producten voortgebracht,  zoals betere buizenversterkers en de compact disc (CD). In de hoogtijdagen werkten er 2.400 mensen op de Eindhovense locatie van het NatLab, dat inmiddels was verhuisd naar Waalre, aan de zuidkant van Eindhoven. ‘Het laboratorium heeft Philips zeker geen windeieren gelegd. Ook voor de stad Eindhoven heef het een centrale rol gespeeld. Je kunt stellen dat mede dankzij het NatLab de regio Eindhoven-Aken-Leuven – in verbinding met de rest van Nederland – is uitgegroeid tot het Silicon Valley van Europa’, zegt Beijerinck.

Een goed voorbeeld daarvan is het inmiddels zeer succesvolle ASML, dat zijn oorsprong heeft in vindingen van de bollebozen van het NatLab in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, zoals valt te lezen in het boek ‘Afdankertje wordt marktleider: het verhaal van ASML’ over de chipmachinefabrikant. Andere spin-outs zijn de chipdivisie NXP – recent overgenomen door Qualcomm – en Philips Lighting. 
 

Le poème électronique

Foto Wouter Hagens

Bezoekers van de inauguratie morgen krijgen een programma voorgeschoteld met onder meer lezingen door Dirk van Delft (Museum Boerhaave), die in 2014 een boek schreef over honderd jaar NatLab, en Henk van Houten, Chief Technology Officer van Philips. Tijdens de lunch wordt een sneak preview vertoond van een nieuwe interpretatie (door Kees Tazelaar en Jan de Heer van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, die er een boek over schreven) van Le poème électronique, een spektakel van beeld en elektronische muziek, dat voor het eerst werd vertoond in 1958, in het vermaarde Philips Paviljoen (foto rechts) op de Wereldtentoonstelling van Brussel. Beijerinck: 'De beelden van deze versie zijn bepaald door de visie van Le Corbusier en zijn medewerkers hierop en niet die van Philips.'