Door de coronapandemie staan wereldwijd een geschatte vijftienduizend vliegtuigen aan de grond. Wat doet die lange stilstand met de vliegmachines? En wat moet je doen om ze veilig te stallen?

Het was een vliegtuig op leeftijd, dat op 9 januari in Indonesië neerstortte in de Java Zee. De 26 jaar oude Boeing 737-500 van Sriwijaya Air had ook nog eens net negen maanden aan de grond gestaan vanwege de coronacrisis. Sinds 20 december had de luchtvaartmaatschappij het toestel weer flink in gebruik genomen en in de drie weken erna maakte het toestel 132 vluchten.

Van totale stilstand naar intensief gebruik. Experts waarschuwen dat het maandenlang stallen van vliegtuigen om ze vervolgens weer volle kracht in te gebruik nemen, de veiligheid in het geding kan brengen. Wat zijn de risico’s en met welke maatregelen vallen die te beheersen?
 

Banden ovaal

Om te beginnen gaan bij stilstand bepaalde onderdelen van een vliegtuig achteruit, zegt Joris Melkert, universitair docent bij de TU Delft. ‘De banden worden ovaal, de olie krijgt last van bezinksels. Ook loopt de olie langzaam uit de motoren, waardoor er vocht kan komen bij de metalen onderdelen zoals tandwielen en lagers. Die kunnen gaan corroderen.’

Het beste kun je vliegtuigen dan ook stallen in warme en droge omstandigheden. ‘In de Amerikaanse staat Arizona staan honderden militaire toestellen in de woestijn en ook Spanje heeft er een goede locatie voor. Maar de realiteit is dat er nu een tekort is aan plekken om vliegtuigen te parkeren. Schiphol heeft in 2020 een tijd lang een baan afgesloten gehad voor opslag. Van de circa dertigduizend vliegtuigen wereldwijd staan er pakweg zo’n vijftienduizend min of meer stil. In april vorig jaar stond zelfs even 90 procent van de vliegtuigen aan de grond.’
 

Geparkeerd

Als je een vliegtuig voor een langere periode (enkele maanden of langer) aan de kant zet, dan gaat het toestel in ‘storage’, mailt Arjan de Jong van het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR). ‘Dat is niet nieuw, hoor. Het komt regelmatig voor dat toestellen geparkeerd worden, bijvoorbeeld tussen twee leases. De sector is conjunctuurgevoelig en seizoensafhankelijk.’
 

Dikke handboeken

Luchtvaartmaatschappijen hoeven bij het stallen van hun vliegtuigen niet zelf te bedenken welke handelingen ze moeten verrichten. Dat beschrijven de fabrikanten, zoals Airbus en Boeing, in dikke handboeken.

‘Daarin staat welke onderhoudstaken er moeten worden uitgevoerd. Bij parkeren voor kortere tijd moet je de boordsystemen regelmatig even aanzetten, de motoren starten en openingen afsluiten met pluggen’, zegt De Jong. ‘Bij langduriger opslag wordt een toestel gepreserveerd. Dan gaat er speciale olie in de motoren, zogeheten preserveerolie.’ Die is dikker dan normale olie en moet corrosie tegengaan en de lagers beschermen.
 

Mei 2020. Vliegtuigen van Lufthansa en Eurowings staan geparkeerd op een landingsbaan van Stuttgart Airport tijdens de coronacrisis. Foto Depositphotos


Holtes en kieren afsluiten

Speciale aandacht is nodig voor het afsluiten van de holtes en kieren in de romp met pluggen. De openingen in de straalmotoren worden afgedekt met zeil of folie, om te voorkomen dat vogels er nesten in bouwen. Ook in de openingen van sommige meetinstrumenten gaan pluggen. Neem de zogeheten pitotbuis, waarmee een vliegtuig de snelheid meet. ‘Er zijn gevallen bekend waarbij een insect in deze buis kroop. Dit verstoorde de snelheidsmeting van het toestel, wat tot crashes heeft geleid’, vertelt Melkert.
 

Knaagdieren

Het gevaarlijkst zijn knaagdieren, meent Melkert. ‘Op zoek naar voedsel knagen muizen en ratten overal doorheen. In de vloer en boven het plafond van een vliegtuig lopen dikke kabelbomen. Als muizen daar elektrische kabels van doorknagen, kunnen er storingen optreden.’

Nu is een duidelijke storing bij het opstarten van een toestel nog tot daaraantoe, het wordt echt tricky als alleen de plastic isolatie van een kabel is doorgeknaagd. ‘Dit kan leiden tot vage storingen die moeilijk zijn op te lossen. De gevolgen kunnen groot zijn: kortsluiting en vonken bij het inschakelen van het vliegtuig.’ Gebeurt dit vlak naast een brandstoftank, dan laten de gevolgen zich raden. Des te belangrijker is de visuele inspectie van de kabels als een vliegtuig weer in gebruik wordt genomen.


Openingsfoto: Verkeersvliegtuigen staan geparkeerd op een vliegveld vanwege de coronacrisis. De motoren zijn afgedekt met zeil en openingen in de romp afgeplakt. Foto Shutterstock