Kom op Kamerleden, neem de toekomst serieus!

Hoe gepolariseerd we ook zijn, de toekomst delen we samen, betoogt Rudy van Belkom, directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) in dit essay voor De Ingenieur. 'We zijn niet alleen landgenoten, maar ook lotgenoten.'

‘Het vertrouwen in de politiek is gedaald tot een historisch dieptepunt.’ Het is een zin die in de afgelopen jaren al te vaak is opgeschreven en uitgesproken. De meest gehoorde klacht is dat politieke partijen te veel met zichzelf bezig zijn en te weinig met de uitdagingen die voor ons liggen. Als we tot toekomstbestendige oplossingen willen komen, zal de politiek de focus moeten verleggen van de korte naar de lange termijn.

Olie op het vuur

Het wantrouwen in de politiek valt samen met grote zorgen over de toekomst. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat maar liefst drie op de vijf Nederlanders somber zijn over de toekomst. Ze voelen zich moedeloos en denken dat ze geen invloed hebben. Kijkend naar de vele onheilspellende krantenkoppen is dat ook niet zo verbazingwekkend: van oorlogen en klimaatverandering tot woningnood. We lijken ons van crisis naar crisis te bewegen en staan hierdoor in toenemende mate met onze rug naar de toekomst.

Veel politici gooien hierbij olie op het vuur. Partijprogramma’s staan vol met claims dat het slecht gaat met het land, dat globalisering en immigratie een bedreiging vormen en dat we met z’n allen bezorgd zouden moeten zijn over wat er komen gaat. Grotendeels ten onrechte. Uit onderzoek van IPSOS in veertig landen blijkt bijvoorbeeld dat mensen het percentage moslims in hun land stelselmatig te hoog inschatten.

Focus op korte termijn

De opiniepeilers van het RTL Nieuwspanel concluderen dat de zorgen over de toekomst inderdaad samenhangen met het lage vertrouwen in de politiek. Elk jaar vragen ze mensen naar hun mening over belangrijke thema’s in Nederland, zoals immigratie, wonen, stikstof en veiligheid. Op bijna al deze terreinen vindt een grote meerderheid dat het de verkeerde kant opgaat, en de cijfers worden jaar na jaar negatiever. Veel mensen hebben het gevoel dat ons land op deze punten vastloopt en dat het kabinet het afgelopen jaar geen vooruitgang heeft geboekt.

Voor veel jongeren is de focus op de korte termijn zelfs een directe oorzaak voor het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Dit blijkt uit onderzoek van het Jongerenpanel van EenVandaag (16-34 jaar). De ondervraagde jongeren vinden dat politieke partijen zich te vaak focussen op korte termijnproblemen, terwijl een hoop jongeren zich zorgen maken om problemen op de lange termijn, zoals het klimaat of onderwijs. ‘De huidige politiek focust zich te veel op de korte termijn en hun eigen hachje, en niet op de lange termijn en de toekomst’, zoals een van die jongeren het formuleert. ‘Grote stappen durven ze niet te nemen, omdat ze bang zijn zetels te verliezen.’

Op zoek naar verbinding

Een belangrijk probleem in de politiek is het gebrek aan samenwerking. In aanloop naar de verkiezingen sluiten partijen mogelijke samenwerkingen uit en worden vooral de verschillen benadrukt. Maar hoe gepolariseerd we ook zijn, de toekomst delen we samen. We zijn niet alleen landgenoten, maar ook lotgenoten.

Of je nu gelooft dat klimaatverandering door de mens komt of niet, we zullen met de gevolgen van de stijgende temperatuur moeten omgaan. Of je nu vindt dat meer bouwen of beter verdelen de oplossing is, we zullen met de groeiende vraag naar betaalbare woningen moeten omgaan. Of je nu gelooft dat technologie banen zal wegnemen of juist nieuwe zal scheppen, we zullen met de veranderingen op de arbeidsmarkt moeten omgaan.

Levende democratie

We moeten dus op zoek naar de overeenkomsten, in plaats van de verschillen. Wanneer je nu al politieke partijen uitsluit, werk je een betere toekomst tegen. 

Koning Willem-Alexander zei het mooi in de Troonrede: ‘Debat en verschil van inzicht horen bij een levende democratie. Maar wat er ook bij hoort, is de bereidheid elkaar over die verschillen heen op een volwassen manier de hand te reiken.’ 

Hij voegde daaraan toe: ‘Daarom is het goed als we ons, bij alle onzekerheden die er zijn, steeds realiseren dat het leven alleen achterwaarts kan worden begrepen, maar voorwaarts moet worden geleefd, zoals een bekende uitspraak luidt. Dat betekent dat politiek en samenleving in het hier en nu toekomstgericht moeten blijven denken en handelen, ook nu ons land voor nieuwe verkiezingen staat.’

Dus politieke partijen, op bevel van de koning: politiek en samenleving moeten toekomstgericht blijven denken en handelen.

Tekst: Rudy van Belkom
Foto: Ontvangst van de op 29 oktober gekozen lijsttrekkers door Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma. Credit: Tweede Kamer der Staten-Generaal