Negen prikkelende vragen aan Jacquelien Scherpen, winnaar van de Prins Friso Ingenieursprijs 2023. Scherpen is hoogleraar meet- en regeltechniek aan de Rijksuniversiteit Groningen en oprichter van het Groningen Engineering Center.
 

Wat is het laatste dat u heeft gerepareerd?
‘Gisteren heb ik een zoom van een broek vastgezet, maar dat bedoel je vast niet. Dan is het een kastdeur die uit de rails was gelopen en waarvan de wieltjes kapot waren. Het ging om een spiegelschuifdeur die veel te zwaar is om alleen te tillen, dus ik heb de reparatie samen met mijn man uitgevoerd.’

Voor welk probleem zuden ze nu eindelijk eens iets slims moeten uitvinden?
‘Ik ben zelf bezig met slimme energiesystemen, maar ik vind dat de implementatie en mogelijkheden voor energieopslag in huizen, maar ook in de industrie, wel erg langzaam gaan. Goede en veilige opslagmogelijkheden in bijvoorbeeld batterijen of waterstof zouden heel welkom zijn.’ 

Waarvan denkt u: Ik wou dat ik dát had uitgevonden?
‘Het elektriciteitsnet. We werken nu met wisselstroom (AC), maar het was efficiënter geweest als we grootschalig met gelijkstroom (DC) hadden kunnen werken. AC ‘won’ eind negentiende eeuw de war on currents tussen Tesla/Westinghouse en Edison. Met alle hernieuwbare energiebronnen van nu, zou DC beter zijn geweest. We hoeven dan immers minder om te zetten van AC naar DC of van DC naar AC. Dat had een hoop energieverlies gescheeld.’

Welk leerzame boek ligt nu op uw nachtkastje?
‘Ik moet er nog aan beginnen, maar mij is De Omwenteling van Suzanna Jansen aangeraden. Het boek ligt nu klaar om te worden gelezen. Het schetst de afgelopen eeuw vanuit een nieuw perspectief, namelijk dat van de vrouw. En dat is vast heel anders dan hoe Geert Mak die eeuw beschreef.’

De praktijk leert dat robots, mits goed ontwikkeld, juist kunnen helpen

Welke technologische ontwikkeling baart u zorgen?
‘Verkeerd gebruik van modellen en AI en het (foute) idee dat we dan zelf niet meer hoeven na te denken over de uitkomsten. Een aantal problemen in ons land is deels terug te brengen tot een overheid die vertrouwt op een uitkomst van een computersysteem waarnaar niet voldoende kritisch wordt gekeken. Men realiseert zich onvoldoende dat de uitkomst bij AI zo goed is als de kwaliteit van de data die erin is gestopt. En modellen worden soms gebruikt om stellige uitspraken te doen, maar het blijven altijd vereen­voudigingen!’

Bent u bang dat robots uw werk overnemen?
‘Zeker niet. Ik werk zelf aan de regeltechniek en automatisering van robots en zorg er samen met mijn team en andere collega’s voor dat ze beter worden. De praktijk leert dat robots, mits goed ontwikkeld, juist kunnen helpen, in de zorg bijvoorbeeld, en in fabrieken. Misschien kunnen ze deels het zware werk over­nemen waarvoor we als mens eigenlijk minder geschikt zijn.’ 

Zijn de dijken hoog genoeg?
'Misschien. Maar we zullen in Nederland en over de hele wereld wel met een plan moeten komen voor een toekomst met een stijgende zeespiegel en extreem weer. Het is geen overbodige luxe om een soort nieuw deltaplan te ontwikkelen. Daar horen ook zaken bij als voldoende ruimte voor het water, dus overloopgebieden zoals nu de uiterwaarden van rivieren al als overloopgebied functioneren. Het is niet mijn vakgebied, maar ik zie de sterke noodzaak wel.'

Welk sociale medium zou u niet meer willen missen?
'Meerdere, maar Whatsapp zou ik zéker niet willen missen! De afspraken, maar ook geintjes die we af en toe hebben in groepen, bijvoorbeeld met mijn volleybalteam, of de communicatie met mijn gezin die veel makkelijker is zodat je iedereen meteen in de loop hebt; daar ben ik zo aan gewend, het elkaar kunnen bereiken op die manier, het zou lastig zijn als dat zou wegvallen. Tevens ben ik wel een beetje een nieuwsjunk en weeg graag af wat de verschillende invalshoeken vanuit kwaliteitsmedia zijn. Ik heb er soms ook interessante discussies over met promovendi uit andere landen, waar de media een andere rol spelen.'

Dillemma: geo-engineering of klimaatadaptatie?
‘Klimaatadaptatie heeft mijn sterke voorkeur. Ik sluit niet uit dat geo-engineering ook een deel van de oplossing kan zijn, maar de aarde is zo’n complex systeem dat we daar wel heel voorzichtig mee moeten omgaan. Dus eerst testen in het lab en dan nog is het de vraag of er op wereldschaal misschien effecten ontstaan die we niet hadden voorzien.’


Foto: Kees van de Veen